بکارگیری کودکان برای خدمت ایدئولوژیک توسط جمهوری اسلامی میگیرد

اعزام صدها دانشآموز دختر به مناطق جنگی، نماد سوءاستفاده ایدئولوژیک از کودکان در ایران و نقض آشکار پیماننامه حقوق کودک در اردوهای «راهیان نور» است.
در اقدامی که نقض صریح تعهدات بینالمللی ایران تلقی میشود، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ۳۵۰ دانشآموز دختر را از شهر یاسوج، در قالب طرح موسوم به «راهیان نور» به مناطق عملیاتی جنگ ایران و عراق اعزام کرده است.
به گفته «مصطفی مثنوی» فرمانده سپاه فتح کهگیلویه و بویراحمد، این دانشآموزان در قالب ۱۰ کاروان به مدت سه روز عازم جنوب کشور شدند و قرار است در هفتههای آینده بیش از ۶ هزار دانشآموز دختر و پسر دیگر نیز به این اردوها اعزام شوند..
طبق پیماننامه جهانی حقوق کودک (مصوب ۱۹۸۹)، که ایران در سال ۱۹۹۴ به آن پیوست، بهکارگیری کودکان زیر ۱۸ سال در هر نوع فعالیت نظامی یا شبهنظامی ممنوع است. با این حال، جمهوری اسلامی بارها متهم شده که با پوشش فرهنگی یا مذهبی، کودکان را در معرض آموزشهای ایدئولوژیک و تصاویر خشونتآمیز مرتبط با جنگ قرار میدهد.
سازمان عفو بینالملل و دیدهبان حقوق بشر (HRW) پیشتر هشدار داده بود که اردوهای «راهیان نور» و برنامههای مشابه، بخشی از سیاست نظام برای نهادینهسازی فرهنگ شهادت و اطاعت نظامی در نسل جوان است، سیاستی که مغایر با اصل ۳۸ و ۳۹ کنوانسیون حقوق کودک درباره حفاظت از کودکان در برابر جنگ و خشونت است.
به باور کارشناسان مستقل، اعزام اجباری یا شبهاجباری دانشآموزان به این اردوها، مصداق آشکاری از استفاده ابزاری از کودکان برای مقاصد سیاسی و ایدئولوژیک است. در گزارش اخیر مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران (HRA) آمده است: «جمهوری اسلامی ایران از کودکان برای بازتولید الگوهای نظامی و ایدئولوژیک بهرهبرداری میکند، از جمله از طریق آموزشهای شبهنظامی، تبلیغات مذهبی و اعزام به مناطق جنگی با هدف تثبیت روایت رسمی از جنگ و شهادت.»
علاوه بر محتوای ایدئولوژیک، نگرانیهای ایمنی نیز درباره این اردوها وجود دارد. در سالهای گذشته چندین حادثهی مرگبار از جمله واژگونی اتوبوس حامل دانشآموزان راهیان نور گزارش شده است که منجر به کشته و زخمی شدن دهها نفر شده بود.
تحلیلگران حقوق بشری معتقدند هدف اصلی چنین اردوهایی نه آموزش تاریخ، بلکه شکلدهی ذهنی نوجوانان به سمت ایدئولوژی حکومتی است. به گفته یک پژوهشگر در مرکز اسناد حقوق بشر ایران: «جمهوری اسلامی با استفاده از مفاهیم شهادت و جهاد، هویت مذهبی را به ابزار کنترل و بسیج اجتماعی تبدیل کرده است. کودکانی که هنوز توانایی تفکیک ایدئولوژی از ایمان را ندارند، در معرض تلقین قرار میگیرند.»
کارشناسان سازمان ملل متحد نیز پیشتر درباره نقض حقوق کودک در ایران هشدار دادهاند و خواستار توقف فوری هرگونه استفاده از کودکان در فعالیتهای مرتبط با نیروهای نظامی یا شبهنظامی شدهاند. «یونیسف» نیز بارها اعلام کرده که مدارس و اردوهای آموزشی باید محیطی امن و عاری از فشار سیاسی و مذهبی باشند.
در حالی که جمهوری اسلامی اعزام این دانشآموزان را «اقدامی فرهنگی برای ترویج ایثار و مقاومت» مینامد، نهادهای بینالمللی آن را نقض آشکار حقوق کودکان و بهرهکشی مذهبی از آنان میدانند. استمرار چنین روندی میتواند زمینهساز شکایتهای بینالمللی علیه ایران در چارچوب پروتکل اختیاری کنوانسیون حقوق کودک درباره مشارکت کودکان در درگیریهای مسلحانه شود، سندی که هرچند تهران از امضاءکنندگان آن بوده، اما عملا به آن پایبند نیست.