دیدار لاوروف با رئیسی؛ پرونده‌های متعدد برای مذاکره

وزیر خارجه روسیه در حال مذاکره با مقام‌های ایران است. این اولین سفر او به تهران پس از تشکیل دولت رئیسی و شروع جنگ روسیه علیه اوکراین است. همکاری دو کشور تحت تحریم، مذاکرات احیای برجام و وضعیت سوریه روی میز مذاکره است.

وزیر خارجه روسیه در جریان سفر خود به ایران شامگاه چهارشنبه (اول تیر) با ابراهیم رئیسی دیدار و گفت‌وگو کرد. به گزارش‌ رسانه‌های ایران رئیسی در این دیدار، مذاکرات مستمر در سطوح مختلف میان ایران و روسیه را “نشانه اراده جدی دو کشور برای شکل دادن به دوران جدیدی از همکاری‌های راهبردی سودمند برای دو ملت از جمله در حوزه اقتصادی” توصیف کرده است.

رئیس جمهور ایران ضمن حمایت از خاتمه هر چه سریع‌تر جنگ میان روسیه و اوکراین دوباره “تحریکات آمریکا و ناتو را عامل شکل‌گیری این درگیر‌ی‌ها” معرفی کرده و خواسته است که مسکو و تهران “نسبت به تلاش‌هایی که برای گسترش نفوذ ناتو در هر یک از مناطق جهان از جمله در غرب آسیا، قفقاز و آسیای مرکزی صورت می‌گیرد، فعال باشند.”

سفر جاری لاوروف به ایران اولین سفر بعد از روی کار‌آمدن دولت سیزدهم در ایران در خرداد سال قبل و نیز اولین سفر او بعد از حمله روسیه به اوکراین است.

حسین امیرعبدالهیان، وزیر خارجه ایران از زمان آغاز به کار دولت سیزدهم دو بار در مهرماه و اسفند ماه سال گذشته به مسکو سفر کرد و در حاشیه چند نشست چندجانبه دیگر هم با لاوروف دیدارهایی داشته است. ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران نیز دی ماه سال گذشته (۱۴۰۰) به مسکو سفر کرد و با  ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه دیدار و مذاکره داشت.

شباهت‌ها و اشتراکاتی که زیادتر شده‌اند

لاوروف پیش‌تر در اوایل خردادماه در جلسه وزرای خارجه شورای همکاری خلیج فارس در ریاض شرکت کرده بود که در آن سخنرانی‌ها و بیانیه پایانی لحن و مضمونی علیه “فعالیت‌های تنش‌زای جمهوری اسلامی در منطقه و حمایت تهران از گروه‌های شبه‌نظامی نیابتی” داشت و با سکوت روسیه همراه شده بود.

تحریم‌های سنگین بین‌المللی علیه روسیه که وضعیت مشابه‌ای مثل ایران برای این کشور ایجاد کرده زمینه همکاری و همگرایی تازه‌ای میان مسکو و تهران تلقی می‌شود. این در حالی است که خبرهای متعددی در هفته‌های اخیر از تسخیر بازارهای نفت و فولاد و پتروشیمی ایران در آسیا با کالاهای مشابه روسی منتشر شده است. این کالاها را که روسیه در چارچوب تحریم غرب اجازه صدورشان به اروپا و آمریکا را ندارد با قیمت‌های ارزان‌تر در منطقه آسیا که بخش عمده بازار ایران را تشکیل می‌دهد عرضه کرده است.

با این همه مقام‌های جمهوری اسلامی ابراز امیدواری کرده‌اند که تهران و مسکو بتوانند در شرایط جدید که هر دو کشور به لحاظ تحریم‌ها وضعیت مشابه‌ای پیدا کرده‌اند در سه عرصه انرژی، تجارت و ترانزیت همکاری‌های تنگاتنگی‌ داشته باشند.

افزایش معاملات تجاری میان دو کشور

خبرگزاری فارس در گزارشی به نقل از کاظم جلالی، سفیر ایران در مسکو نوشته است که “روابط ایران و روسیه وارد مرحله جدیدی شده است و حجم تجارت ایران و روسیه در سال ۲۰۲۱ به ۴.۵ میلیارد دلار رسیده، در حالی که این رقم در سال ۲۰۱۹ فقط ۱.۶ میلیارد دلار بود.”

چند و چون همکاری‌های نظامی و امنیتی روسیه و ایران در سوریه و حمایت مشترک آنها از رژیم بشار اسد نیز موضوع دیگری برای گفت‌‌‌وگوی لاوروف در تهران تلقی می‌شود.

هم تمرکز بیشتر روسیه بر جنگ اوکراین که ظاهراً کاهش حضور آن در روسیه را در پی داشته، به علاوه کم و کیف واکنش مسکو به تشدید حملات اسرائیل به مواضع و پایگاه‌های حضور جمهوری اسلامی و حزب‌الله در سوریه نیز عرصه‌های گفت‌وگوی دو طرف هستند.

گرچه جنگ اوکراین به تنش معینی در مناسبات روسیه و اسرائیل دامن زده است، ولی به نظر نمی‌رسد که کرملین در پی چرخش به سود حمایت آشکار از جمهوری اسلامی یا اقدام عملی علیه اقدامات اسرائیل در خاک سوریه باشد.

روسیه یکی از طرف‌ها در گروه ۴+۱ در مذاکرات احیای برجام است. گرچه مسکو در صدور قطعنامه اخیر شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه جمهوری اسلامی، همراه با چین علیه این قطعنامه رأی داد، ولی هم سمت‌گیری احتمالی تهران به توسعه هر چه بیشتر برنامه اتمی خود و نزدیک‌شدن به تولید سلاح هسته‌ای و هم غیرقابل‌‌کنترل شدن تنش میان ایران و کشورهای غربی و اسرائیل برای مسکو هم موجبات دغدغه و نگرانی است.

از این رو مذاکرات تهران احتمالاً نمی‌تواند بدون تمرکز بر تبادل نظر در باره چگونگی مسیر بعدی احیای برجام متمرکز نباشد.

این در حالی است که همچنان در باره میزان تمایل و همکاری مسکو برای به سرانجا‌م‌ رسیدن مذاکرات وین ابهاماتی باقی است. فروردین‌ماه امسال در پی اعمال تحریم‌های سنگین غرب علیه روسیه به دلیل حمله این کشور به اوکراین، خبرهایی منتشر شد که مسکو موافقت خود با روند مثبت مذاکرات و به سرانجام رسیدن آن را مشروط به خارج‌‌‌ماندن مناسبات روسیه و ایران از هرگونه تاثیر تحریم‌های غرب عنوان کرده است. بعدتر وزیر خارجه ایران در سفر به روسیه گفت که چنین شرطی مطرح نیست و کشورهای غربی نیز همکاری هسته‌ای روسیه و ایران بر بستر متن برجام را در صورت احیای آن بلامانع دانستد.

گفته می‌شود که پرونده افغانستان و نوع رویکرد در قبال دولت طالبان در این کشور هم در گفت‌وگوی لاوروف و مقام‌‌های ایران مطرح خواهد شد. هم مسکو و تهران گرچه دولت طالبان را به رسمیت نشناخته‌اند، ولی در ارتباط تنگاتنگ با آن قرار دارند.

منبع: DW