نقض سازمانیافته حقوق کودک توسط جمهوری اسلامی با اعزام آنها به مناطق جنگی
گزارشهای تازه بار دیگر نشان میدهد که نقض سازمانیافته حقوق کودک در قالب اردوهای راهیان نور، به ابزاری برای پیشبرد سیاستهای ایدئولوژیک جمهوری اسلامی تبدیل شده است.
بر خلاف تعهدات رسمی ایران در پیماننامه حقوق کودک و قوانین بینالمللی مربوط به منع مشارکت کودکان در فعالیتهای نظامی، انتشار گزارشهای تازه نشان میدهد که اعزام دانشآموزان به مناطق جنگی و عملیاتی کشور در سال جاری شدت یافته است.
طبق گزارشهای جدیدِ منتشرشده در شبکههای اجتماعی، دستکم ۲۱۰ دانشآموز از استانهای قم، سمنان (سرخه)، یزد (خاتم) و شهر پرند در شهرستان رباط کریم، در روزهای اخیر به اردوهای موسوم به «راهیان نور» فرستاده شدهاند. افزون بر این، آمارهای رسمی حاکی از آن است که ۱۰ هزار دانشآموز دختر و پسر از استان قم فقط از ابتدای امسال راهی این مناطق شدهاند، آماری که نگرانی نهادهای حقوق بشری را بیش از گذشته برانگیخته است.
به نقل از سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی، ۹۰ دانشآموز پسر از شهرستان خاتم در قالب یک کاروان چهارروزه راهی مناطق جنوب کشور شدهاند. فرمانده ناحیه مقاومت سپاه خاتم اعلام کرده است که این دانشآموزان از آبادان، خرمشهر، اروندرود و هویزه (مناطقی که همچنان آثار جنگ در آنها مشهود است) بازدید میکنند.
در گزارش دیگری نیز، رسانههای حکومتی بدون اشاره به تعداد دقیق، از اعزام گروهی از دانشآموزان قم به مناطق عملیات جنگی خبر دادهاند. از رباط کریم نیز گزارش شده که ۱۲۰ دانشآموز پسر از شهر پرند، در قالب کاروان دیگری راهی «مناطق عملیات جنگ هشتساله» شدهاند.
در شهرستان سرخه نیز، به گزارش رسانههای وابسته به بسیج، گروهی از دانشآموزان به اردوهای مشابه اعزام شدهاند. مسئول سازمان اردویی سرخه، با تاکید بر اینکه این اعزام «دومین مرحله» در سال جاری است، از ارائه آمار خودداری کرده است؛ امری که خود پرسشهایی درباره اندازه واقعی این عملیات ایدئولوژیک ایجاد میکند.
لازم به ذکر است، براساس پیماننامه حقوق کودک، افراد زیر ۱۸ سال کودک محسوب میشوند و به کارگیری آنها در فعالیتهای نظامی ممنوع است. ایران که از سال ۱۳۷۳ به این پیمان پیوسته و از امضاکنندگان این پیماننامه است، در مواردی همچون کار کودکان، مجازاتهای قضایی، ازدواج و آموزش های نظامی، تعهدات خود را نقض کرده است.
با این حال، نهادهای حقوق بشری بارها تاکید کردهاند که اردوهای راهیان نور بهویژه برای دانشآموزان که زیر سن قانونی محسوب میشوند شامل: «مواجهه با صحنههای خشونتآمیز و بقایای جنگ، دریافت آموزشهای ایدئولوژیک و شبهنظامی، حضور در مناطق ناایمن، قرار گرفتن ناخواسته در معرض تبلیغات سیاسی» است، که مصداق روشن استفاده ابزاری از کودکان در جهت اهداف نظامیگرایانه جمهوری اسلامی میباشد.
علاوه بر جنبههای حقوقی، سابقه تلخ حوادث متعدد در این اردوها (از جمله واژگونی اتوبوسها که طی سالهای گذشته به مرگ و جراحت دانشآموزان منجر شده) همواره مورد انتقاد خانوادهها و فعالان حقوق کودک بوده است.
با وجود این هشدارها، حکومت همچنان بر افزایش این اعزامها تاکید میکند؛ اقدامی که با وجود وضعیت اقتصادی و اجتماعی نابسامان، نوعی اولویتبندی خطرناک و ایدئولوژیک را نشان میدهد.
کارشناسان علوم تربیتی و جامعهشناسی تاکید دارند که قراردادن کودکان و نوجوانان در محیطهای جنگیِ واقعی، آثار بلندمدتی بر سلامت روان، نگاه به خشونت و جهانبینی آنان میگذارد. حکومت جمهوری اسلامی اما این برنامه را بخشی از «تربیت نسل انقلابی» معرفی میکند.
این در حالی است که خانوادههای مسیحی، بهایی، سنی و سایر اقلیتها، در سالهای اخیر بارها از فشارهای مذهبی و ایدئولوژیک در مدارس، اجبار به شرکت در برنامههای حکومتی و محدودیتهای آموزشی شکایت داشتهاند. اعزام اجباری یا نیمهاجباری دانشآموزان به مناطق جنگی، بخشی از همین مجموعه سیاستهای کنترلگرانه تلقی میشود که حقوق کودکان را نقض کرده و فضای آموزشی کشور را به ابزاری در خدمت ایدئولوژی رسمی تبدیل کرده است.
