روسیه، آمریکا یا تندروهای ایران برجام را “گروگان” گرفته‌اند؟
گروهی از جمهوریخواهان آمریکا خواستار توقف مذاکرات برجام شدند. روسیه توافق را مشروط به مسئله تحریم‌ها علیه خود کرده است. اروپایی‌ها می‌گویند بدون روسیه هم می‌شود به توافق رسید، اما جناحی در ایران آمریکا را مانع می‌داند.
گروهی از سناتورهای جمهوریخواه آمریکا روز چهارشنبه ۱۸ اسفند (۱۰ مارس) از جو بایدن خواستند مذاکرات با ایران بر سر توافق هسته‌ای را کنار بگذارد و تاکید کردند که انجام این توافق به معنای دادن “امتیازی بزرگ” به ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در بحبوحه تهاجم نظامی به اوکراین است.
سناتور تد کروز از ایالت تگزاس در یک کنفرانس خبری در این رابطه به رسانه‌ها گفت که این توافق اگر در این زمان اعلام شود، یک “پیروزی بزرگ برای ولادیمیر پوتین خواهد بود”. به گفته او پوتین میلیاردها دلار از معاملات نفت و گاز، از توافقات هسته‌ای و از معاملات تسلیحاتی به دست خواهد آورد.
سناتور جیم ریش، از ایالت آیداهو ایران و روسیه را “دو تن از بدترین دشمنان” آمریکا در کره زمین توصیف کرد و خواستار خروج این کشور از توافقی شد که “روسیه و ایران در حال مذاکره بر سر آن هستند”.
جمهوری خواهان از زمان اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در سال ۲۰۱۵ در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما، مخالف این توافق بوده‌اند. اکنون و با توجه به جنگ اوکراین هم دموکرات‌ها و هم جمهوریخواهان در مورد بازگشت به برجام ابراز نگرانی کرده‌اند. سناتور باب منندز، در جلسه استماع کمیته روابط خارجی سنا در روز سه‌شنبه ۱۷ اسفند گفت که او همچنین نگران است که روسیه از یک توافق جدید از نظر مالی منتفع شود.
اما ویکتوریا نولند، معاون وزیر خارجه آمریکا در امور سیاسی در مقابل کمیته تاکید کرد که بیش از این نمی‌توان منتظر ماند و گفت: «آخرین چیزی که ما در کنار جنگ خونین پوتین به آن نیاز داریم، ایران مجهز به سلاح هسته‌ای است» او افزود نرسیدن به توافقی با ایران می‌تواند به معنای این باشد که این کشور «در عرض چند هفته یا چند ماه به سلاح‌های هسته‌ای دست یابد».
مقام‌های اروپایی درخواست مسکو را درجا رد کردند
در واپسین روزهایی که تصور می‌شد مذاکرات هسته‌ای در وین می‌تواند به نتیجه برسد و سازمان انرژی اتمی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرده بودند که بر سر یک بیانیه مشترک در مورد حل مسائل باقی‌مانده به توافق رسیده‌اند، روسیه با شرطی جدید وارد شد.
سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه روز شنبه ۱۴ اسفند خواستار ”تضمین کتبی” از سوی آمریکا شد تا تحریم‌ها علیه روسیه بر سر اوکراین، به هیچ‌وجه بر روابط مسکو با تهران در چهارچوب توافق موسوم به برجام اثر منفی نگذارد. تضمینی کتبی مبنی بر این که تحریم‌های آمریکا به هیچ‌وجه به “حق” روسیه برای “تجارت، همکاری اقتصادی و سرمایه‌گذاری و همکاری نظامی-فنی آزاد و کامل” این کشور با ایران “آسیبی نزند.”
به گزارش وال استریت ژورنال میخائیل اولیانوف، مذاکره کننده ارشد روسیه نسخه‌ای به روز شده از درخواست‌های گسترده‌تر روسیه را به اتحادیه اروپا نیز ارائه کرده است. اما یک مقام ارشد غربی گفته است که این تقاضا “درجا” از سوی اروپایی‌ها رد شده و آنها گفته‌اند که این درخواست‌ها “این ربطی به برجام ندارد.” پاسخی مشابه با واکنش آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا که شروط همتای روسی‌اش را ”بی‌ربط” خواند. او صراحتا گفت که مسئله تحریم‌ها علیه روسیه و برجام موضوع‌های ”جداگانه‌ای” هستند و ”هیچ ارتباطی میان آنها وجود ندارد”.
بدون روسیه هم می‌توان به توافق رسید
وال استریت ژورنال به نقل از مقام‌های غربی نوشته است که بدون روسیه هم می‌توان به توافق رسید، اگرچه کار مشکل‌تر و زمان‌برتر می‌شود. آنها گفته‌اند “یافتن راه‌حل‌های خلاقانه ممکن است، اما مستلزم بازگشایی جعبه ی برجام است، کاری که هیچ‌کس نمی‌خواهد انجام دهد و زمان میبرد”.
ایران اما موضع صریحی نگرفته است. در واکنش‌های اولیه، حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران گفت: «ضمن ایستادگی در حفظ و رعایت خطوط قرمز، اجازه نمی‌دهیم هیچ عامل خارجی منافع ملی را در مذاکرات وین تحت تأثیر قرار دهد». سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران ضمن “سازنده” خواندن نقش روسیه در مذاکرات وین، تاکید کرد «ایران بر اساس رفتار ایالات متحده تصمیم می‌گیرد نه بر اساس پیام‌های غیر شفاف».
پرتاب یک ماهواره با دو پیام
ایران هم‌زمان (سه‌شنبه ۱۶ اسفند) دومین ماهواره خود با نام نور-۲ را به مدار پرتاب کرد و گفت این ماهواره‌ای “سنجشی و شناسایی” است. اقدامی که با واکنش آمریکا روبرو شد. آمریکا و اروپا هردو برنامه موکشی ایران را یک تهدید می‌دانند.
امروز پایگاه نور نیوز، وابسته به شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی از این ماهواره به عنوان “دومین ماهواره نظامی” ایران نام برد و نوشت این اقدام دو پیام دارد: «ایران در زمینه توانمندی‌های دفاعی و فضایی و سیاست‌های منطقه‌ای خود حاضر به هیچ‌گونه مذاکره‌ای نیست. دوم؛ تاکید بر این واقعیت که هرگونه مذاکره و توافق احتمالی نمی‌تواند عاملی محدودکننده در پیگیری برنامه‌های دفاعی، موشکی و فضایی ایران باشد».
نور نیوز این را «واجد این پیام مهم به برخی جناح‌های سیاسی در داخل نیز» قلمداد کرده است، این که «بدانند رویکردهای گذشته اساسا به دلیل تحلیل غلط از معادلات نظام بین‌الملل کشور را در مسیری اشتباهی قرار داده بود.»
این خبرگزاری همچنین می‌گوید که ترمز در مذاکرات وین «به دلیل تعلل آمریکا در اتخاذ تصمیم سیاسی پیرامون موضوعات باقی‌مانده که در محدوده خطوط قرمز ایران است» و «مقامات و رسانه‌های غربی مدام ایران را به دروغ، مانع حصول توافق معرفی می‌کنند، درخواست روسیه نیز به عامل جدیدی برای بهانه‌جویی آمریکا تبدیل شده است».
سرنوشت برجام اکنون لا به لای “خطوط قرمز” ایران از جمله گرفتن تضمین از آمریکا که دوباره زیر برجام نزند و برداشتن همه تحریم‌ها، شروط مسکو و مانورهای جناح‌های تندرو ایران گیر کرده است. وضعیتی که نور نیوز می‌گوید برخی آنرا «گروکشی مسکو و مانعی بر سر توافق در وین» می‌دانند «و برخی نیز آن را دلیلی بر جدیت روسیه در مذاکرات وین و تضمینی برای انتفاع ایران از توافق احتمالی تعبیر» کرده‌اند.
منبع: DW
