تصویر عیسی مسیح بر نان سوخته، کشفی شگفت‌انگیز از ایمان روزمره در مسیحیت نخستین
کشف نان سوخته در «آناتولی»، با تصویر عیسی مسیح و عبارت یونانی «با سپاس از عیسای مبارک»، نگاه تازه‌ای به پیوند میان ایمان، کار و زندگی روزمره در دوران مسیحیان اولیه ارائه می‌دهد.
باستان‌شناسان در کاوش‌های اخیر در محوطه «توپراک‌تپه» در منطقه‌ی باستانی «ایسوریا» واقع در جنوب آناتولی (ترکیه امروزی)، به کشفی استثنایی دست یافته‌اند: پنج قرص نان سوخته که قدمت آن‌ها به سده‌های هفتم تا هشتم میلادی بازمی‌گردد.
یکی از این نان‌ها، تصویری شگفت‌انگیز از عیسی مسیح را در قالب یک کشاورز یا بذرپاش به نمایش می‌گذارد، تفسیری نادر از چهره عیسی که او را نه در مقام فرمانروا، بلکه در هیئت کارگری فروتن نشان می‌دهد.
بر سطح این نان نوشته‌ای یونانی حک شده است که ترجمه‌اش چنین است: «با سپاس از عیسایِ مبارک»
طبق اظهارات تیم باستان‌شناسی، این عبارت نشانه‌ای از کاربرد آیینی نان در نیایش‌های مسیحیان نخستین است. احتمال می‌رود این نان‌ها به عنوان نان عشای ربانی (Eucharistic Bread) یا «نان نیایش» استفاده می‌شده‌اند. چهار نان دیگر نیز دارای نقوش صلیب هستند که با سنت‌های عبادی کلیسای بیزانسی هم‌خوانی دارد.
حفظ‌شدگی فوق‌العاده این نان‌ها که به شکل زغال‌شده باقی مانده‌اند، آن‌ها را به یکی از نادرترین نمونه‌های شناخته‌شده از نان‌های مذهبی در سراسر مدیترانه تبدیل کرده است. کارشناسان می‌گویند این کشف می‌تواند درک ما را از آیین‌های نیایش، زندگی اقتصادی و باورهای مردم روستاهای مسیحی بیزانس دگرگون کند.
دکتر «الکساندرا متسو» متخصص آیین‌های اولیه مسیحی از دانشگاه آتن، می‌گوید: «نمایش مسیح در قامت بذرپاش، استعاره‌ای از پیوند ایمان با کار و باروری زمین است. در فرهنگ کشاورزی آن دوران، این تصویر نمادی از برکت الهی برای تلاش روزانه مردم بود.»
محوطه باستانی «ایرنوپولیس» جایی که این نان‌ها کشف شده‌اند، در دوران بیزانسی یکی از مراکز مهم کلیسایی زیر نظر قسطنطنیه بوده است. با این حال، داده‌های اندکی از زندگی روزمره مردم آن باقی مانده بود. کشف نان‌های توپراک‌تپه اکنون نخستین سند فیزیکی از عبادت‌های خانگی و روستایی مسیحیان قرون میانه اولیه را در اختیار پژوهشگران قرار داده است.
پژوهشگران معتقدند نان مزبور نه صرفا خوراک، بلکه عنصری مقدس از آیین عشای ربانی بوده است، نمادی از بدن مسیح که در کلیساهای شرقی با نان خمیرمایه (نماد رستاخیز) و در کلیساهای غربی با نان فطیر استفاده می‌شده است. برخی از نان‌ها نیز احتمالا به عنوان آنتیدورون (Antidoron)، یعنی نان برکت‌داده‌شده اما تقدیس‌نشده، میان مومنان توزیع می‌شده‌اند.
از منظر تاریخی، بقای نان واقعی از قرن هفتم یا هشتم میلادی بسیار نادر است. بیشتر دانسته‌های پیشین درباره آیین نان در مسیحیت نخستین، از متون و نگاره‌ها به دست آمده بود. این کشف، نخستین گواه مادی بر آن آیین‌ها در یک بستر روستایی است.
دکتر «هارون دمیر» سرپرست تیم کاوش، می‌گوید: «این نان‌ها نشان می‌دهند که برای مسیحیان آن دوران، ایمان چیزی جدا از زندگی روزمره نبود، بلکه در هر وعده‌ی نان، یاد خدا زنده می‌شد.»
از نگاه کارشناسان مسیحی، کشف نانی که تصویر مسیحِ کارگر و بذرپاش را در خود دارد، پیام روشنی برای زمان ما نیز دارد: «ایمان و کار، دعا و تلاش، هم‌زاد یکدیگرند.» در دورانی که نان و زمین سرچشمه حیات بودند، این تصویر عیسی مسیح نه‌تنها مظهر رستگاری روح، بلکه نشانه برکت در کار و زحمت روزانه نیز بوده است.
کشف نان‌های توپراک‌تپه یادآور این حقیقت است که در تاریخ مسیحیت، ایمان تنها در محراب کلیسا متجلی نبود، بلکه در دستان کشاورز، در بوی نان تازه و در زندگی ساده‌ی مردم روستا نیز حضور داشت. این یافته‌ی نادر، پلی میان باور، معیشت، عبادت، کار و مسیح با مردم عادی می‌سازد، پلی که پس از سیزده قرن، هنوز از خاک برمی‌خیزد تا از زبان نان سوخته بگوید: «با سپاس از عیسایِ مبارک.»
