خطر “زیردریایی‌های اتمی ایران” چقدر جدی است؟
یک روزنامه آلمانی با استناد به نهادهای اطلاعاتی غربی می‌گوید ایران تلاش برای ساخت زیردریایی اتمی را افزایش داده است. مسئولان جمهوری اسلامی حدود یک دهه پیش گفته‌اند که در “مراحل اولیه ساخت زیردریایی‌های اتمی” قرار دارند.
روزنامه آلمانی‌زبان “دی ولت”، روز گذشته، شنبه ۱۵ فروردین با اشاره به اظهارات یک سال پیش فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی و استناد به منابع اطلاعاتی غربی این پرسش را مطرح کرده که خطر برنامه ایران برای تولید زیردریایی اتمی چقدر جدی است؟
باشگاه خبرنگاران جوان ۲۸ فروردین ۹۹ از قول دریادار حسین خانزادی نوشت که جمهوری اسلامی “به فکر” ساخت زیردریایی‌های اتمی است.
فرمانده نیروی دریایی ارتش گفته بود: «وقتی شما بازداندگی و آمادگی برای دفاع نداشته باشید، صلح تحکیم و تثبیت نمی‌شود و اصلا به وجود نمی‌آید، به خاطر همین نیروهای مسلح کشورها حضور دارند تا این صلح پایدار بماند.»
او با اشاره به این که شناورهای سنگین مجهز به پیشران هسته‌ای می‌تواند مدتی بسیار طولانی‌تر در دریا باشند گفته است: «چه کسی می‌تواند ما را منع کند تا از این توانمندی برخوردار نباشیم تا از امنیت خود دفاع کرده و صلح را برقرار کنیم.»
“دی ولت” با استناد به گزارشی از نهادهای اطلاعاتی غربی که در اختیار این روزنامه قرار گرفته می‌گوید ایران اخیرا تلاش‌های خود برای تولید زیردریایی اتمی را به شکل چشمگیری افزایش داده است.
زیردریایی اتمی بخشی از برنامه هسته‌ای؟
این نشریه می‌افزاید جزئیات اطلاعات این نهادها نشان می‌دهد که پروژه تولید زیردریایی اتمی دقیقا در چارچوب همان برنامه‌هایی قرار دارد که ایران تا چند سال پیش برای دست یافتن به بمب اتمی در دستور کار داشت.
مسئولان جمهوری اسلامی، به رغم وجود برخی شواهد، همواره تلاش برای ساخت بمب اتمی را انکار کرده و هدف برنامه‌های خود را استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای عنوان می‌کنند.
ظاهرا تلاش برای تولید زیردریایی اتمی در سازمان پژوهش‌های نوین دفاعی (سپند) وابسته به وزارت دفاع متمرکز است که رئیس آن محسن فخری‌زاده هفتم آذر ماه ۹۹ در عملیاتی که به اسرائیل نسبت داده می‌شود در نزدیکی آبسرد دماوند کشته شد.
به نوشته “دی ولت” در حقیقت کار بر روی ساخت زیردریایی اتمی می‌تواند به نتایجی منجر شود که در ساخت بمب اتمی نیز کاربرد داشته باشد.
بنابر این گزارش، مطابق داده‌های دستگاه‌های اطلاعاتی غربی به تازگی واحدی برای برنامه تولید زیردریایی هسته‌ای در سایت مژده متعلق به “سپند” ایجاد شده است.
سایت مژده نزدیک دانشگاه مالک اشتر وزارت دفاع در تهران قرار دارد و دفتر کار محسن فخری‌زاده نیز در همین تاسیسات قرار داشت.
نشریه آلمانی به نقل از منابع اطلاعاتی غربی می‌گوید برای پیشبرد برنامه تولید زیردریایی‌های هسته‌ای و تهیه نقشه‌های ساخت آن، شرکتی به نام “مرصاد” ایجاد شده که ریاست آن را شخصی به نام محمد حسین عباباف بهبهانی بر عهده دارد.
همکاری احتمالی پژوهشگران دانشگاه علم و صنعت
روزنامه “دی ولت” می‌گوید قادر به تائید کامل اطلاعات منابع اطلاعاتی غربی نیست اما آنها را به کارشناسان ارائه و تا جایی که امکانات ژورنالیستی اجازه می‌دهد بررسی کرده و از جمله دریافته که شخصی به اسم عباباف بهبهانی وجود دارد و در دانشگاه علم و صنعت ایران به کار پژوهش مشغول است. در عین حال پژوهش‌های منتشر شده از بهبهانی در منابع بین‌المللی ارتباط مستقیمی به تولید زیردریایی اتمی ندارند.
گفته می‌شود دانشگاه علم و صنعت با وزارت دفاع قراردادهایی برای کارهای تحقیقی بسته است. در سایت اینترنتی این دانشگاه “طراحی و ساخت سامانه کنترل موتور دیزل سنگین” و “طراحی الکترو موتورهای غول پیکر” از جمله دستاوردهای محققان آن معرفی شده است.
دیوید آلبرایت ، فیزیکدان اندیشکده آمریکایی موسسه علوم و امنیت بین‌المللی در واشنگتن ، که از سال‌ها پیش برنامه هسته‌ای ایران را دنبال می‌کند، به “دی ولت” می‌گوید آدم لازم نیست دانشمند هسته‌ای باشد که بتواند سازه‌هایی را ارائه کند که در این برنامه کاربرد دارد.
او می‌گوید “سپند” همواره با دانشگاه‌های مختلف همکاری کرده و پژوهشگران را به ریاست شرکت‌هایی گمارده که برای پیشبرد برنامه‌های این سازمان تاسیس می‌شوند.
به گفته دیوید آلبرایت از این نظر، اطلاعات نهادهای اطلاعاتی غربی باورپذیرند، گرچه او نمی‌تواند درستی آنها را تائید یا رد کند. او افزود شرکتی با نام مرصاد با مشخصاتی که در این اطلاعات آمده در منابع رسمی ایران یافت نمی‌شود اما این مسئله در مورد شرکت‌هایی که با برنامه‌های دفاعی و هسته‌ای جمهوری اسلامی کار می‌کنند امر غیرمعمولی نیست.
خطرات احتمالی زیردریایی اتمی ایران
این فیزیکدان در عین حال در مورد خطرات احتمالی ناشی از تولید زیردریایی‌های اتمی جمهوری اسلامی اطمینان دارد و به برخی از آنها اشاره می‌کند.
یکی از مسائل مهم در این زمینه تفاوت راکتورهای اتمی مورد نیاز در زیردریایی با راکتورهای هسته‌ای برای تولید برق است. به دلیل فضای محدود زیردریایی، راکتورهای پیشران آن باید بسیار کوچک و در عین حال پرقدرت باشند و با اورانیوم با غنای بسیار زیاد کار کنند.
در حالی که نیروگاه‌های هسته‌ای برای تامین انرژی اغلب از اورانیوم با غنای بین سه تا پنج درصد استفاده می‌کنند راکتورهای زیردریایی‌ها به طور معمول با اورانیومی با غنای بین ۸۰ تا ۹۰ درصد کار می‌کنند.
اورانیوم با غنای بالای ۸۰ درصد در کلاهک انفجاری بمب‌های اتمی نیز کاربرد دارد. همچنین تولید پیشران زیردریایی اتمی می‌تواند مراحلی شبیه ساخت راکتورهای پلوتونیومی داشته باشد که آن نیز در ساخت نوعی بمب اتم کاربرد دارد.
تحلیلگر “دی ولت” معتقد است که به لحاظ استراتژیک نیز ساخت احتمالی زیردریایی اتمی توسط جمهوری اسلامی می‌تواند وضعیت امنیت منطقه خاورمیانه و اروپا را به طرز تعیین‌کننده‌ای تغییر دهد.
زیردریایی اتمی می‌تواند هفته‌ها و ماه‌ها زیر دریا حرکت کند و موشک‌های بالستیک مورد مناقشه جمهوری اسلامی را تا نزدیک اهداف بسیار دور نیز برساند. آلبرایت می‌گوید به همین دلیل زیردریایی اتمی ایران می‌تواند برای آمریکا، اروپا و اسرائیل تهدیدآمیز باشد.
با این همه هنوز مشخص نیست که آیا جمهوری اسلامی اصولا قادر به ساخت زیردریایی اتمی هست یا خیر. فیزیکدان آمریکایی اعتقاد دارد این کار بسیار زمان‌بر خواهد بود و هزینه‌های هنگفتی دارد در حالی که منابع مالی ایران از جمله به دلیل فشار تحریم‌ها بسیار محدود است.
وعده‌های قدیمی، چشم‌انداز مبهم
شواهد نیز نشان می‌دهد که سابقه سخن گفتن از ساخت زیردریایی اتمی در جمهوری اسلامی دست‌کم به حدود یک دهه قبل باز می‌گردد اما تا کنون خبر موثقی از اقدام عملی در این مسیر منتشر نشده است.
خبرگزاری فارس، خرداد ۹۱ از قول معاون فنی نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی، دریادار عباس زمینی نوشت: «الان در مراحل اولیه ساخت زیردریایی‌های اتمی قرار داریم.»
این خبر که به سرعت در بسیاری از رسانه‌های داخلی و خارجی انعکاس یافت، ظاهرا پس از ساعتی از روی خروجی خبرگزاری فارس حذف شد.
دریادار عباس زمینی گفته بود زمانی که ما صاحب فناوری‌های صلح‌آمیز هسته‌ای هستیم پس می‌توانیم ساخت سامانه رانش زیردریایی اتمی را هم در دستور کار قرار بدهیم. او با اشاره به توان نیرو دریایی در طراحی و ساخت زیردریایی‌های سبک و نیمه سنگین و تعمیر و نگهداری زیردریایی‌های سنگین مدعی شد برنامه‌ریزی این نیرو برای دستیابی به زیردریایی‌های فوق سنگین اتمی آغاز شده است.
در جمهوری اسلامی تا کنون چند نمونه زیردریایی‌های سبک و نیمه سنگین تولید شده اما این کشور با تولید زیردریایی‌های فوق سنگین که استفاده از راکتور اتمی در آن توجیه‌پذیر است فاصله زیادی دارد.
خبرگزاری روسی اسپوتنیک سال گذشته و دو روز پس از سخنان دریادار خانزادی درباره ساخت زیردریایی اتمی نوشت: «فعلا سطح فناوری نمایش داده شده [در ایران] از بسیاری کشورهای دیگر بسیار عقب است و به زودی نمی‌توان زیردریایی هسته‌ای را برای ایران پیش‌بینی کرد.»
اسپوتنیک به نقل از آناتولی سیتنوف، رئیس سابق تسلیحات نیروهای مسلح روسیه نوشته بود که ارزیابی او این است که ایران بتواند “پتانسیل ایجاد زیردریایی‌های هسته‌ای” را طی ۱۰ تا ۱۵ سال ایجاد کند.
منبع: DW
