“امام‌زادگان جعلی” و ثبت ۱۱هزار امام‌زاده بعد از انقلاب
بعد از انقلاب شمار امامزادههای ایران هفت‌برابر شد. این آمار که از جمله شامل امام‌زاده‌هایی مانند بیژن، آهنی و زنجیری می‌شود برخی را به شک انداخته که این “دکان” است یا به گفته معاون سازمان اوقاف، نتیجه دقیق‌تر شدن آمار؟
از بیش از هفت سال پیش که حسن ربیعی، سخنگوی سازمان اوقاف و امور خیریه، از رشد هفت برابری امامزادههای ایران در سال‌های بعد از انقلاب سخن گفت تا به امروز این روند افزایشی همچنان ادامه دارد. ربیعی در سال ۱۳۹۰ تعداد امامزادههای رسمی و مورد تأیید این سازمان را نزدیک به ۱۱هزار اعلام کرد و گفت که آن‌ها در بیش از هشت هزار بقعه دفن شده‌اند.
به گفته مسئولان، شمار امام‌زاده‌ها در سال ۱۳۵۷ حدود یک‌هزار و ۵۰۰ بقعه بود در حالی که تنها در سه دهه بعد از انقلاب این شمار هفت برابر شد.
برخی دلیل افزایش افسارگسیخته شمار امام‌زاده‌ها را سوء استفاده از احساسات مذهبی مردم برای مصارف مالی و نیز نشانه‌ای از تشدید خرافه‌پرستی در جامعه ایران می‌دانند.
این پدیده نوپا چنان دامنه‌ای یافته که نه تنها جا را برای تعابیری مانند “امامزادههای جعلی”، “امامزادههای غیر موثق” و “امامزادهسازی” باز کرده بلکه بارها نمایندگان مجلس را نیز به اعتراض واداشته است. خبرآنلاین در گزارشی می‌نویسد، پیگیری‌هایش نشان می‌دهد که برخی نمایندگان مجلس معتقدند، سازمان اوقاف فعالیت چندانی برای مقابله با “امامزادههای غیر موثق” نکرده است.
محمدعلی پورمختار، از نمایندگان مجلس، در گفتوگو با خبرآنلاین خواستار “برخورد باقدرت با افزایش امامزادههای جعلی” شده است. او میگوید، در این روند از مردم پول گرفته می‌شود و “چند ده میلیونی” برای بارگاه هزینه می‌شود. بنابراین سازمان اوقاف که متولی اصلی این امر است باید “برای جلوگیری از وهن” به این موضوع ورود کند و اجازه “این سوء استفاده‌ها” را ندهد.
خبرآنلاین می‌نویسد، کمیسیون اصل ۹۰ مجلس سا‌ل‌ها پیش به این مسئله ورود کرد و تا حدودی نیز توانست مانع از گسترش امامزادهسازی شود. با این حال غلامعلی جعفرزاده ایمنآبادی، نماینده مردم رشت در مجلس، میگوید که این تأثیر چندان نبوده و “هنوز اتفاق چندانی برای برچیدن این امام‌زاده‌ها نیافتاده است”.
جعفرزاده ایمنآبادی با مخالفت با گفته‌های برخی از مسئولان سازمان اوقاف که دلیل اختلاف آماری پیش و بعد از انقلاب را نادقیق بودن آمار پیش از سال ۵۷ می‌دانند میگوید، آمار امام‌زاده‌ها پیش از انقلاب “دقیق بوده و و این رشد آماری هیچ جایگاه قانونی ندارد”.
به گفته او، با وجود اقدام کمیسیون اصل ۹۰ مجلس هنوز هم مردم به برخی درخت‌ها پارچه یا قفل می‌بندند “در حالیکه بعضی از این امام‌زاده‌ها و بقعه‌ها هیچ شجره‌نامه‌ای ندارند”.
او از مسئولان اوقاف خواسته است، اجازه بازی با احساسات مذهبی مردم را ندهند و نگذارند توسل به امام‌زاده‌ها به “دکان کاسبی برای شورای یک محله یا دهیاری” تبدیل شود.
“امام‌زاده بیژن، زنجیری و آهنی”
غلامرضا عادل، معاون فرهنگی اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه به خبرآنلاین گفته است، آمار پیش از انقلاب در مورد امام‌زاده‌ها بیشتر بر پایه “حدس و گمان” بود در حالی که این آمار اینک “دقیق و به‌روز” شده است.
او به خبرساز شدن برخی اسامی امام‌زادگان در عالم طنز اشاره می‌کند و میگوید، “استفاده نادرست مردم از برخی القاب و اصطلاحات برای امام‌زادگان … مزید بر علت و عامل انتشار بیشتر خرافات در حوزه بقاع متبرکه شده است”. به گفته او، “امام‌زاده بیژن” در اصل امام‌زاده سید محمد، معروف به “بی جن” است که “اشتباها” بیژن تلفظ می‌شود.
امام‌زاده سیدجلال‌الدین در کنار مسجد تاریخی نصیرالملک شیراز نیز نزد مردم به “زنجیری” معروف شد چون در گذشته زنجیری به در آن محل متصل بوده که زائران به آن دخیل می‌بستند. امام‌زاده محمد شهرستان ممسنی نیز به دلیل نصب در آهنی برای آن در گذشته میان مردم به “امام‌زاده آهنی” شهرت یافت.
یکی از کارشناسان اوقاف استفاده مالی از امامزادهسازی را رد می‌کند و در گفتوگو با خبرآنلاین میگوید: «درآمد بعضی از این امام‌زاده‌ها در طول سه ماه، یک میلیون تومان هم نمی‌شود. درباره موضوع درآمدزایی امام‌زاده‌ها بزرگنمایی شده است.»
او همچنین در واکنش به این مسئله که چرا بیشتر امام‌زاده‌ها در شمال کشور وجود دارد میگوید که این مسئله “دلایل تاریخی” دارد و یکی از این دلایل “حکومت علویان طبرستان در این منطقه بوده است”.
مهدی ایزدی، معاون اداره کل میراث فرهنگی استان مازندران، به خبرآنلاین گفته است، در این استان ۱۱۰ مقبره وجود دارد که “یک سری از آن‌ها شجره‌نامه‌هایی هم دارند”. او تأکید می‌کند که این سازمان وارد جعلی بودن یا نبودن امام‌زاده‌ها نمی‌شود و مسئولیت این امر بر عهده سازمان اوقاف است.
هفت سال پیش مسعود روشن، کارشناس میراث فرهنگی، در گفتوگو با خبرگزاری ایلنا گفته بود، تنها دو هزار امام‌زاده از امامزادههای موجود در ایران دارای سند و شجره‌نامه‌اند. او شمار امامزادههای موجود در ایران در آن زمان را بیش از ۱۰هزار خوانده و گفته بود، چهار هزار از این تعداد را به موسی کاظم، امام هفتم شیعیان، نسبت می‌دهند.
به گفته این کارشناس، علت این که بسیاری از این امام‌زاده‌ها در اصل فرزندان امامان نیستند این است که در زمان حمله اعراب، مردم به دلیل ترس از تخریب آثار باستانی یا به این علت که از ترس اشیای قیمتی خود را در آن‌جا پنهان کرده بودند این اماکن را مقبره نامیده و به به امامان و پیامبران منتسب کرده‌اند.
او همچنین وجود امام‌زاده‌هایی در کوه‌های دورافتاده را فاقد سند تاریخی و نشانه “رواج نوعی خرافه” دانست.
منبع: DW
