ابهام در اعزام حجاج؛ اصرار ایران، بی‌اعتنایی عربستان
تاخیر در آغاز امور اجرایی حج تمتع به چهار ماه رسیده اما مسئولان عربستان همچنان به درخواست‌های ایران پاسخی نداده‌اند. برخی رسانه‌ها اصرار مقام‌های ایرانی برای اعزام زائران را به مسائل و منافع مالی نسبت می‌دهند.
پس از حمله به سفارت و کنسولگری عربستان سعودی در تهران و مشهد، این کشور مناسبات دیپلماتیک خود با ایران را قطع کرد و روابط پرتنش دو کشور بحرانی‌تر شد.
این بحران دامن زائران ایرانی را که قصد سفر به عربستان را دارند نیز گرفته است. معاون وزیر ارشاد و رئیس سازمان حج و زیارت می‌گوید عربستان همچنان از پاسخ دادن به درخواست‌های ایران خودداری می‌کند.
خبرگزاری صدا و سیما روز پنج‌شنبه (۹ اردیبهشت/ ۲۸ آوریل) از قول سعید اوحدی نوشت: «تا به این لحظه ۴ ماه از زمان انجام امور اجرایی عملیات حج نسبت به سال گذشته عقب‌تر هستیم.»
مشکل ویزا
قرار بود در روزهای پایانی فروردین هیئتی از سازمان حج و زیارت ایران در سفر به عربستان برای رفع پاره‌ای از مشکلات سفر زائران ایرانی با مسئولان این کشور مذاکره کند.
اوحدی چندی پیش به خبرگزاری دولتی ایرنا گفته بود: «ملاقات ۲۶ فروردین بعد از تأخیر سه ماهه عربستان برای امضای تفاهمنامه انجام می‌گیرد و به طور حتم در این دیدار که با حضور مسئولان ذیربط و کارشناسان مربوطه انجام می‌شود تعیین تکلیف نهایی صورت می‌گیرد.»
اظهارات امروز معاون وزیر ارشاد نشان می‌دهد که دولت عربستان همچنان از پاسخ دادن به درخواست‌های ایران طفره می‌رود.
رئیس سازمان حج و زیارت گفت: «درباره چگونگی صدور ویزا و چگونگی بهره‌مندی زائران از خدمات کنسولی در صورت بروز مشکلات احتمالی که جزو خطوط قرمز ماست، وزارت حج عربستان هیچ پاسخی نداده است.»
۴ ماه تاخیر در برنامه‌ریزی
علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی سی‌ام فروردین در جمع خبرنگاران عربستان را به کارشکنی در مسیر اعزام زائران ایرانی به مکه متهم کرد و نمونه‌هایی از این مانع‌تراشی‌ها را بر شمرد.
بنابر گزارش‌ها ضرورت درخواست ویزا در یک کشور ثالث و ایجاد محدودیت برای برخی شرکت‌های هواپیمایی ایرانی در انتقال زائران از جمله مواردی است که جنتی به آنها اشاره کرده است.
عربستان حدود سه هفته پیش به علت آنچه عدم رعایت “ایمنی ترابری هوایی” عنوان شد مجوز فرود هواپیماهای شرکت ایرانی “ماهان‌ایر” در فرودگاه‌های این کشور یا عبور از حریم هوایی آن را لغو کرد.
اوحدی به خبرگزاری صدا و سیما گفت: «ما نیاز به زمان کافی برای تمهیدات لازم برای قراردادهای مسکن، حمل نقل زمینی و هوایی، تدارکات و مخصوصا قرارداد مربوط به ایام تشریف (اعمال منا و عرفات) داریم اما متاسفانه با توجه به اینکه دولت عربستان تاکنون جوابی نداده است ما عملا وارد محدوده قرمز زمانبندی اجرای عملیات حج شده‌ایم.»
شرط‌های عربستان برای زائران ایرانی
این تاخیر در حالی صورت گرفته که زائران ایرانی که در نوبت حج تمتع سال ۹۵ قرار دارند باید هزینه سفر خود را در دو قسط در ماه‌های فروردین و اردیبهشت پرداخت کنند.
رئیس سازمان حج و زیارت گفته است: «ما تلاش کردیم از طریق مذاکره مسائل و مشکلات راجع به تمتع امسال را برطرف کنیم تا فریضه حج برای زائران ایرانی با حفظ عزت و کرامت برگزار شود اما دولت عربستان تا به امروز جوابی به شروط و خطوط قرمز ما نداده است.»
او یکی از این “خطوط قرمز” را تامین امنیت زائران ایرانی عنوان کرد که بعید است عربستان در این زمینه حاضر به دادن تعهد ویژه‌ای باشد.
بدرفتاری با برخی زائران ایرانی در فرودگاه جده و کشته شدن چند صد ایرانی در دو حادثه در منا و مکه از جمله مواردی است که عربستان حاضر به پذیرفتن مسئولیت آن نشده و به درخواست‌های ایران در مورد آنها بی‌اعتنایی می‌کند.
برخلاف اظهارات اوحدی در مورد “حفظ عزت و کرامت” زائران ایرانی، برخی رسانه‌ها گزارش داده‌اند که وزیر حج عربستان در دیدار با مسئولان ایرانی هشدار داده که زائران این کشور باید از برگزاری تجمع، سر دادن شعار و دعا خواندن با صدای بلند خودداری کنند.
«اصرار شائبه‌برانگیز مسئولان»
سایت خبری “تابناک”، ۹ اردیبهشت در گزارشی نوشت: «در شرایطی که هنوز راهی برای دریافت ویزای عربستان یافت نشده و سعودی‌ها هم در کنار کارشکنی‌های همیشگی‌شان، به راهکارهای پیشنهادی ایران برای حل مشکل بی‌اعتنایی می‌کنند، اصرار برخی مسئولان به اعزام زائران ایرانی به حج، عجیب و حتی شائبه‌برانگیز به نظر می‌رسد.»
“تابناک” با اشاره به اظهارات اوحدی که زمانی گردش مالی سفر حج ایرانیان را ۴ هزار میلیارد تومان عنوان کرده بود از سرمایه‌گذاری‌های کلان در “پروژه‌های بسیار بزرگی در عربستان و عتبات عالیات” خبر داد که با توقف سفر زائران ایرانی به شکست اقتصادی منجر می‌شوند.
در انتهای این گزارش آمده است: «اینجاست که این ابهام تقویت می‌شود که نکند اصرار مسئولان سازمان حج کشورمان به اعزام ایرانیان به تمتع، آن هم با وجود کارشکنی‌های فراوانی سعودی‌ها، ممانعت در از دست رفتن گردش مالی حج و شکست برنامه اقتصادیشان باشد؟!»
رئیس سازمان حج و زیارت ششم اردیبهشت پس از نخستین مذاکرات با مسئولان وزارت حج عربستان اعلام کرد که تفاهمنامه میان دو کشور هنوز نهایی نشده و این سازمان منتظر اعلام راهکار سعودی‌ها درباره نحوه صدور ویزا برای زائران است.
علی جنتی فضای حاکم بر مذاکرات حج را “سرد و تحکمی” توصیف کرده و اوحدی می‌گوید عربستان تفاهمنامه حج امسال را “یک‌طرفه تنظیم کرده” است.
