تهران و ریاض در رقابت بر سر جلب حمایت چین

رئیس مجلس ایران به چین رفت. پس از او ولیعهد عربستان نیز وارد پکن شد. ناظران سفر آسیایی بن سلمان را در راستای منزوی کردن ایران ارزیابی می‌کنند. رئیس جمهوری چین اما از عزم پکن برای تداوم “همکاری راهبردی” با تهران خبر داد.

شی جین‌‌پینگ، رئیس جمهوری چین، در جریان دیدارش با علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی، از عزم کشورش برای گسترش روابط تنگاتنگ با ایران فارغ از تغییرات احتمالی اوضاع بین‌المللی خبر داد. بالاترین مقام دولتی چین این سخنان را اندک‌زمانی پیش از ورود محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، به پکن بر زبان راند.

رئیس جمهوری چین گفت: «فارغ از اینکه اوضاع منطقه‌ای و بین‌المللی چه تغییری کند، عزم چین گسترش همکاری فراگیر راهبردی با ایران است.»

به گزارش خبرگزاری رویترز، با اینکه چین سنت چندانی در تحرکات دیپلماتیک و نقش‌آفرینی در مناقشه‌های خاورمیانه ندارد و به رغم سهم بزرگ ایران به عنوان چهارمین صادرکننده نفت در منطقه در سال گذشته، پکن تلاش کرده است هر چه بیشتر حضور خود را در جهان عرب افزایش دهد.

سه‌شنبه گذشته علی لاریجانی به همراه هیأتی بلندپایه متشکل از محمدجواد ظریف وزیر خارجه، بیژن زنگنه وزیر نفت، فرهاد دژپسند وزیر اقتصاد و دارایی، عبدالناصر همتی رئیس بانک مرکزی و چند مقام دیگر ایران سفر دو روزه خود به چین را آغاز کردند. در جریان این سفر، وزیر خارجه ایران سه‌شنبه گذشته با همتای چینی خود دیدار کرد.

امروز نیز محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، برای سفری دو روزه وارد چین شده است. آخرین سفر ملک سلمان، پادشاه عربستان، به چین به سال ۲۰۱۷ میلادی بازمی‌گردد.

گام برداشتن چین بر “خطی باریک”

به گزارش رویترز، چین در جریان این دیدارها بر خط باریکی گام برمی‌دارد، زیرا روابط تنگاتنگی نیز با عربستان سعودی، دشمن منطقه‌ای جمهوری اسلامی، دارد.

طبق بیانیه منتشر شده از سوی وزارت خارجه چین در روز پنجشنبه دوم اسفند (۲۱ فوریه)، شی جین‌پینگ پس از دیدار با رئیس مجلس ایران گفت، دو کشور دارای دوستی قدیمی و اعتماد متقابل طولانی با یکدیگر هستند. رئیس جمهوری چین همچنین بر تعمیق “اعتماد متقابل استراتژیک” و نیز ضرورت حمایت پکن و تهران از یکدیگر در راستای “منافع اساسی و نگرانی‌های اصلی” تأکید کرد.

بلندپایه‌ترین مقام جمهوری خلق چین افزود که کشورش مدافع همکاری طرف‌های منطقه‌ای و بین‌المللی برای کشاندن خاورمیانه به مسیر ثبات و توسعه است. شی جین‌پینگ افزود: «ما از ایران برای نقش‌آفرینی سازنده در راستای پاسداری از صلح و ثبات در منطقه حمایت می‌کنیم و آماده هماهنگی و ارتباط تنگاتنگ بر سر مسایل منطقه‌ای هستیم.»

چین اما از سوی دیگر به پایداری روابط تنگاتنگ خود با عربستان نیز نیاز دارد و به منافع خود در هر دو سو چشم دوخته است. عربستان سعودی علاوه بر اینکه یکی از مهم‌ترین منابع تأمین نفت چین محسوب می‌شود، خود نیز از بازارهای مورد علاقه پکن و از واردکنندگان کالاهای چینی از جمله پهپادهای نظامی آن کشور است.

محمد بن سلمان که قرار است فردا جمعه با شی جین‌پینگ دیدار کند، در عین حال در دو ایستگاه پیشین خود، پاکستان و هند، نشان داد که دست خالی راهی سفر آسیایی خود نشده است. قراردادهایی به ارزش ۲۰ میلیارد دلار با پاکستان، وعده سرمایه‌گذاری بیش از ۱۰۰ میلیارد دلاری در هند در عرض دو سال آینده و نیز وعده آزادی هزاران زندانی هندی و پاکستانی در عربستان، از جمله هدایای ریاض در سفر آسیایی بن سلمان بودند.

این در حالی است که هند از خریداران اصلی نفت ایران و پاکستان مشتری گاز ایران است. عربستان قصد دارد با گسترش صادرات نفت خود به کشورهای آسیایی، از جمله چین و هند، نفت خود را جایگزین نفت ایران کند که امکان صادرات آن در پی تحریم‌های آمریکا به شدت محدود شده است. وزیر خارجه ایران در مصاحبه‌ای با روزنامه آلمانی “زود دویچه” گفته است که صادرات نفت ایران در حال حاضر حتی به کمتر از زمانی رسیده است که دور قبلی تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی اعمال می‌شد.

“همکاری راهبردی گسترده” میان تهران و پکن

ظریف روز گذشته در مورد سفر هیأت ایرانی به پکن در توییتر نوشت: «به همراهی علی لاریجانی رئیس [مجلس شورای اسلامی] برای گفت‌وگوهایی مهم با رئیس‌جمهور شی و رهبری چین در خصوص همکاری راهبردی گسترده بین ملت‌هایمان به پکن آمده‌ایم. دستور کار اصلی: نقش ایران در طرح یک کمربند یک جاده و ادامه همکاری سیاسی، امنیتی و اقتصادی.»

پروژه “جاده ابریشم جدید” یا طرح “یک کمربند و یک جاده” طرحی مرتبط با سرمایه‌گذاری در بخش راه‌های ارتباطی است که با مشارکت بیش از ۶۰ کشور جهان در سال ۲۰۱۳ میلادی توسط چین ارائه شد. این طرح سودای آن دارد تا به افزایش سرکردگی چین در شرق آسیا انجامیده و به این کشور در راه رسیدن به “قدرت برتر” جهان کمک کند.

علی لاریجانی پیش از ترک پکن با اشاره به مخالفت “تعدادی از کشورهای ماجراجو” با پروژه جاده ابریشم جدید گفته بود: «جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد ظرفیت‌های منحصر بفرد خود در زمینه‌های مختلف مانند حوزه‌های راه، زیرساخت، انرژی را در اختیار چین قرار دهد.»

به گزارش ایرنا، رئیس مجلس ایران در عین حال افزوده بود که «در دیدار با مقامات چین، در مورد مسایل سیاسی منطقه، مبارزه با تروریسم و رایزنی‌هایی که لازم است برای ایجاد صلح در منطقه صلح صورت گیرد گفت‌وگوهای سازنده‌ای داشتیم». به گفته علی لاریجانی، در این سفر علاوه بر شماری از اعضای دولت و روسای کمیسیون‌های بودجه و انرژی مجلس، “بخش‌های دیگری مانند نظامی و امنیتی” نیز حضور داشته‌اند.

مقام‌های جمهوری اسلامی از دیدار رئیس مجلس و هیأت بلندپایه همراه او از چین، به عنوان سفری پراهمیت سخن می‌گویند. علی لاریجانی به هنگام ورودش به فرودگاه مهرآباد در شامگاه چهارشنبه، مورد استقبال مسعود پزشکیان نایب رئیس مجلس، حسینعلی امیری معاون پارلمانی رئیس جمهوری و برخی از دیگر مدیران و مسئولان ایران قرار گرفت.

امروز پنجشنبه نیز مجلس شورای اسلامی در نشستی غیررسمی شاهد گزارش لاریجانی از سفرش بود. فاطمه ذوالقدر، نماینده تهران در مجلس در مورد این نشست گفت که علی لاریجانی دیدارهای دیپلماتیک خود را “مهم” و “موفقت‌آمیز” خوانده است. بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، پیش‌تر ابراز امیدواری کرده بود که سفر علی لاریجانی به پکن “بتواند کمک بیشتری به روان شدن هر چه بیشتر” همکاری‌های جمهوری اسلامی با چین کند.

میانجیگری چین بین ایران و عربستان؟

در مورد سفر ولیعهد عربستان به پکن نیز که بلافاصله پس از دیدار هیأت ایرانی از چین صورت می‌گیرد، بحث‌های دیگری هم مطرح است. برخی حتی احتمال میانجیگری پکن میان ریاض و تهران را مطرح کرده‌اند.

جمیل الذیابی، سردبیر روزنامه سعودی “عکاظ”، در واکنش به سفر بن سلمان گفته است: «بعید نیست چین بار دیگر برای حل اختلافات بین ایران و عربستان میانجیگری کند.» الذیابی در گفت‌وگویی تلفنی با خبرگزاری اسپوتنیک تصریح کرده است که اگر چین از اراده عربستان و ایران برای حل اختلافاتشان یقین پیدا کند، بعید نیست که میانجیگری بین آنها را بپذیرد.

به گفته این روزنامه‌نگار سعودی، پکن از “نقش مهم” عربستان در برقراری امنیت و ثبات در منطقه و نیز از، به گفته او، “رفتارها و مداخلات ایران در امور سایر کشورها” آگاه است. سردبیر روزنامه “عکاظ” در عین حال تأثیر میانجیگری احتمالی پکن میان تهران و ریاض را “بعید” دانسته است.

برخی دیگر از ناظران و تحلیلگران نیز سفر آسیایی محمد بن سلمان را در راستای تلاش برای خروج عربستان از زیر فشار ناشی از قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد سعودی، ارزیابی کرده‌اند. به اعتقاد محمدرضا فرقانی، سفیر پیشین ایران در ترکمنستان، سفر آسیایی بن سلمان به قصد خروج از “کمای سیاسی” او صورت گرفته است.

به گزارش ایلنا، فرقانی از سوی دیگر ریاض را متهم به تلاش برای راه‌اندازی “جنگ نفت” کرد. سفیر پیشین ایران در ترکمنستان گفت: «آنها [عربستان سعودی] قراردادهای نفتی عظیمی با هند و پاکستان برای ساخت پالایشگاه‌ منعقد کرده‌اند و به نظر به دنبال آن هستند تا بتوانند ایران را در میان‌مدت و خصوصا در محور انرژی مورد هدف قرار دهند.»

منبع: DW