ایدز در ایران؛ افزایش شیوع در میان زنان و از راه رابطه جنسی
تازه‌ترین آمار رسمی ایران درباره بیماری ایدز از افزایش شمار مبتلایان به‌ویژه در میان زنان و از طریق رابطه جنسی سخن می‌گوید. گفت‌وگویی با دکتر کامیار علایی، کارشناس بین‌المللی بهداشت در نیویورک به مناسبت روز جهانی ایدز.
بر اساس آمارهای رسمی ایران ایدز در این کشور در میان زنان و جوانان افزایش یافته است. آمارها نشانگر آن است که اعتیاد تزریقی و رابطه جنسی عمده‌ترین راه‌های آلودگی به ویروس بیماری HIV (اچآیوی) در ایران است. اما به‌تدریج ابتلا از طریق رابطه جنسی افزایش پیدا کرده و شمار مبتلایان در بازه زمانی ۲۱ تا ۳۵ سال نیز افزایش یافته است.
بقیه راه‌های انتقال از طریق مادر به کودک، خون و فرآورده‌های خونی اعلام شده‌است.
طبق آماری که پروین افسر کازرونی، رئیس اداره ایدز وزارت بهداشت، به خبرگزاری ایلنا اعلام کرده، تا اول فروردین سال ۱۳۹۶ شمار مبتلایان به ایدز در ایران ۶۶۳۵۹ نفر تخمین زده شد که از این تعداد ۳۴۹۴۹ نفر شناسایی شده‌اند.
بسیاری از کارشناسان شمار واقعی مبتلایان به ایدز در ایران را بسیار بیش‌تر از آمارهای رسمی می‌دانند.
دکتر کامیار علایی، کارشناس بین‌المللی بهداشت در نیویورک و پژوهشگر پیشین دانشگاه هاروارد، به دویچه‌وله می‌گوید: «ما می‌توانیم بر اساس گرو‌ه‌های در معرض خطر ویروس اچآیوی ایدز یا رفتارهای پرخطر این آمار تخمین بزنیم. به نظر می‌رسد شمار مبتلایان طبق تخمین بیش از ۱۰۰هزار نفر باشد.»
دکتر علایی توضیح می‌دهد: «اگر بخواهیم محاسبه سرانگشتی بکنیم در ایران بیش از سه میلیون نفر معتاد هستند که از این تعداد حدودا ۲۰درصد اعتیاد تزریقی دارند. یعنی حدودا ۶۰۰ هزار معتاد تزریقی ما در کشور داریم که میزان اچآیوی در بین آ‌ن‌ها بیش از ۱۵درصد است. یعنی ما حداقل ۹۰هزار معتاد تزریقی مبتلا به ایدز در ایران داریم.»
به گفته او: «با توجه به اینکه دوسوم موارد ایدز از طریق اعتیاد تزریقی است اگر ما یک‌سوم به ۹۰هزار اضافه کنیم تخمین‌ها بالای ۱۲۰هزار نفر را نشان می‌دهد. و از آن‌جایی که حدودا ۳۶هزار نفر شناسایی شده‌اند در واقع با تقسیم ۳۶هزار بر ۱۲۰ هزار در می‌یابیم که حدودا ۲۵ تا کمتر از ۳۰درصد از افراد مبتلا به ایدز از وضعیت‌شان اطلاع دارند.»
پیشگیری از رابطه جنسی پرخطر
دکتر کامیار علایی آموزش را بهترین راه کاهش امکان ابتلا به ایدز در روابط جنسی می‌داند. او می‌گوید: «جوان‌های بین ۱۵ تا ۳۰ سال در معرض خطر رابطه جنسی حفاظت‌نشده هستند و اگر برنامه‌های آموزشی مداومی در مدارس، دانشگاه‌ها، سربازخانه‌ها یا هر جایی که جوان‌ها را می‌تواند جذب کند وجود نداشته باشد باعث می‌شود فردی که جوان و مجرد است به صورت ناخواسته در یک رابطه جنسی محافظت‌نشده مبتلا به بیماری‌های آمیزشی، از جمله ایدز شود.»
به باور او، عدم آموزش در این زمینه که با موانع فرهنگی توجیه می‌شود و نبود آموزش کافی در صدا و سیما، دانشگا‌ها و مدارس “باعث شده که این روند در آینده نگران‌کننده باشد”.
استفاده از کاندوم به هنگام آمیزش جنسی و درمان مادران مبتلا، به باور دکتر علایی، “شانس انتقال را از ۳۵درصد به زیر ۲درصد” کاهش می‌دهد.
کارشناسان تشخیص زودرس را در برخورداری بیماران از یک زندگی عادی عاملی کلیدی می‌دانند. دکتر علایی در این مورد می‌گوید: «هر چه زودتر فرد مبتلا شناسایی شود نه تنها باعث می‌شود که بیماری را به عزیزانش منتقل نکند، مرد به همسر و زن به بچه‌اش، بلکه اگر او هر چه زودتر درمان بشود شانس انتقال می‌تواند به صفر برسد و سوم این که طول عمرش را می‌تواند به حد طبیعی افزایش بدهد.»
عامل کلیدی دیگر برای این که بیمار از زندگی طبیعی برخوردار شود پایبندی به درمان است. دکتر کامیار علایی در مورد پیشرفت‌های دارودرمانی برای علاج بیماری ایدز می‌گوید: «بیش از ۲۵ نوع داروی مختلف در این زمینه وجود دارد. داروهای چندگانه هستند که با مکانیزم‌های مختلف باعث توقف تکثیر ویروس در بدن می‌شوند و این توقف باعث می‌شود که سطح ویروس در خون کاهش پیدا کند و به سطحی برسد که به‌سختی قابل شناسایی است. این کاهش تکثیر باعث می‌شود که سلول‌های ایمنی بدن از بین نرفته، تولیدشان افزایش پیدا کند و فرد از نظر سیستم‌ایمنی تقویت شود و شانس ابتلا به عفونت‌های فرصت‌طلب در او کاهش پیدا کند.»
از دیگر راهکارهای مقابله با ایدز پیشگیری از تولد نوزادهای جدید مبتلا به ایدز با شناسایی به‌موقع مادران باردار است.
دکتر کامیار علایی با اشاره به راهکار آزمایش زنان باردار برای تشخیص ایدز می‌گوید: «وزارت بهداشت می‌خواهد از سال جدید این سیاست را همگانی کند که در واقع کار خیلی خوبی است. ولی باید این سیاست مشروط باشد اولا این نباید در سطح کشور همگانی شود بلکه باید در بعضی از نقاط کشور به عنوان پایلوت انجام گیرد و دیگر این که این تست‌ها در شهرهایی انجام شود که حتما کلینیک‌های مثلثی در آن وجود داشته باشد.»
این کارشناس معتقد است، به خاطر پیامدهای ناگواری که ممکن است به دلیل مسائل فرهنگی بعد از تشخیص ایدز برای زنان باردار به‌وجود بیاید این آزمایش باید در جایی صورت بگیرد که در آن کلینیک مثلثی وجود دارد: «بی‌مسئولیتی خواهد بود که ما به همه توصیه کنیم که همه خانم‌های حامله باید آزمایش شوند بدون این که توجه کنیم که اگر افرادی مثبت هستند باید تحت مشاوره توسط کلینیک‌های مثلثی قرار بگیرند تا از فجایع اجتماعی پیشگیری شود.»
دکتر کامیار علایی همراه با برادرش آرش علایی از بانیان کلینیک‌های مثلثی در ایران است. او به دلیل فعالیتش در زمینه مبارزه با ایدز چند سال را مانند برادر خود در ایران زندانی بود.
کلینیک‌های مثلثی که نخستین بار ۱۷ سال پیش در ایران بنا شد دارای سه رأس مثلث مشاوره و درمان ایدز، اعتیاد و بیماری‌های آمیزشی (به غیر از ایدز) است که در زمینه مقابله با این بیماری در شهرهای بزرگ ایران بنا شده است.
خدمات این کلینیک‌ها که با کمک وزارت بهداشت بنا شده در صورت تمایل بیمار به صورت مخفی یا ناشناس انجام می‌شود و بیماران برای دادن آزمایش و دریافت مشاوره نیازی به معرفی و افشای نام خود ندارند.
منبع: DW
