چرا رهبر ایران در جز‌ئی‌ترین و خصوصی‌ترین تصمیمات در مورد زندگی شخصی شهروندان دخالت می‌کند؟
طی دو هفته گذشته، آیت الله خامنهای رهبر جمهوری اسلامی به صورت کم‌سابقه‌ای در سخنرانی‌های خود به نقد برخی روند‌ها در سبک زندگی شهروندان ایران پرداخت و از نگرانی‌های خود چه در خصوص مصرف کالاها و برندهای لوکس و چه سفرهای تفریحی به شهرهایی همچون آنتالیا درترکیه ویا میزان مصرف مواد آرایشی سخن گفت و از مسوولین کشور خواست که «میدان را برای گسترش فرهنگ بیگانه» در کشور باز نگذارند.
این اظهارات در حالی بیان می‌شود که چند ماه پس از اجرایی شدن برجام هسته‌ای و برداشته شدن تحریم‌های پولی‌ومالی از سوی کشورهای اروپایی و آمریکا، هیات‌های تجاری از کشورهای غربی و آسیایی، برای عقد قراردادهای اقتصادی به تهران سرازیر شده‌اند و چنین اظهاراتی را می‌توان واکنشی به اشتیاق دولت حسن روحانی برای سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی بیشتر در ایران در دوران پس از برجام قلمداد کرد. از سوی دیگر انتقاد از شخصی‌ترین تصمیم‌های شهروندان در زندگی روزمره‌شان، همچون انتخاب محل سفر یا استفاده از برنامه‌های تلویزیونی موردعلاقه‌شان، می‌تواند واکنش نهادهای دولتی و حکومتی را برای پاسخگویی به رفع چنین نگرانی‌هایی برانگیزد و موج جدیدی از تحدید آزادی‌های مدنی و اجتماعی را ایجاد کند.
نماز صبح و تماشای تلویزیون
انتقادات اخیر رهبر جمهوری اسلامی درباره سبک‌زندگی مردم از هفته گذشته و در جلسه هفتگی درس خارج از فقه او آغاز شد. آقای خامنهای در این جلسه با انتقاد از ساعات پخش برنامه‌های تلویزیونِ حکومتی ایران گفت: «تلویزیون تا دیروقت برنامه پخش می‌کند و بچه و بزرگ پای این جعبه جادو می‌نشینند». رهبر ایران پخش برنامه‌های تلویزیونی تا دیروقت شب را دلیلِ خواب ماندن مردم برای نماز صبح دانست و ادامه داد: «در بعضی شهرها مغازه‌ها از ساعت نُه یا نُه‌ونیم صبح باز می‌کنند و خب غلط است دیگر.»
رهبر ایران اما در حالی از تماشای تلویزیون تا دیروقتِ شب انتقاد می‌کند که چهار ماه پیش در ۲۸ دی‌ماه سال گذشته، سید اسدالله دهناد، سرپرست شرکت مخابرات ایران با اعلام اینکه «هر ایرانی بیش از دو ساعت در روز از تلگرام استفاده می‌کند» تصریح کرد که این زمان بیش از دو برابر زمانی است که مردم برای تماشای تلویزیون صرف می‌کنند.
پیش از این هم متصدیان فرهنگی و انتظامی بارها از علاقه شهروندان ایرانی به شبکه‌های ماهواره‌ای خارج از کشور خبر داده‌اند. عزت‌الله ضرغامی، رپیس پیشین سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در خردادماه ۱۳۹۳ در هجدهمین جشنواره تولیدات رادیویی و تلویزیونی گفت:« ۳۵ تا ۴۰ درصد مردم ایران از ماهواره استفاده می‌کنند.» بسیاری از جوانان ایرانی با استفاده از عبارت «تلویزیون میلی» به جای «تلویزیون ملی» ماهیت فراگیر نبودن محتوای برنامه‌های شبکه‌های صداوسیما را نشانه می‌روند و اعتراض خود را به محتوای سیاسی، ایدئولوژیک، مذهبی و منطبق با دستورالعمل‌های مورد تایید رهبر ایران نشان می‌دهند.
آنتالیا، سفر به شهرِ فسق و فجور
رهبر ایران در جلسه درس خارج فقه خود همچنین با اسم بردن از شهر توریستی آنتالیای ترکیه این شهر را جایی توصیف کرد که «فسق و فجور در آن انجام می‌شود و سبب سفر باطل و اتمام نماز می‌شود.» آقای خامنهای گفت: «باشد که مسئولان فرهنگی و قانونگذاران ترتیبی اتخاذ کنند که سفرهای حرام اقلا تبلیغ نشوند.»
آنتالیا یکی از نزدیک‌ترین مقاصد گردشگری به ایران است که شهروندان ایرانی می‌توانند با سفر به آن بدون محدودیت‌های موجود در سواحل ایران و دور از نظارت گشت‌های ساحلی نیروی انتظامی که فضاهای شنا را به دو قسمت زنانه و مردانه تقسیم کرده‌اند، آزادانه گردش و شنا کنند، به کنسرت‌های موسیقی بروند و از نوشیدنی‌ها و غذاهایی که در ایران ممنوع است بهره مند شوند. البته آنتالیای مورد نظر رهبری تنها یکی از شهرهایی است که بسیاری از مردم که از امکانات مالی کافی برخوردار هستند به عنوان مقصد سفرهای تفریحی خود بر می گزینند. اما به این شهرها می‌توان شهرهای دیگری مانند استانبول، ایروان ، باکو و دوبی را نیز اضافه کرد که به دلیل آسان بودن اخذ ویزا و یا اجازه ورود، مقصد بسیاری از گردشگران تفریحی ایران هستند.
روزنامه «جوان» وابسته به سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران روز دوشنبه ۱۳ اردیبهشت با انتشار گزارشی از سخنان آیت‌الله خامنهای از سفر سالانه ۴میلیون ایرانی به ترکیه و تایلند خبر داد و در تایید اظهارات رهبر ایران خواستار آن شد که دولت مانع از برگزاری تورهای مستقیم از ایران به «مقاصد گردشگری که به فساد شهرت دارند» بشود.
برند و خودروهای آمریکایی
رهبر ایران همچنین در آستانه اول ماه می، روز جهانی کارگر در دیدارِ روز چهارشنبه، هشتم اردیبهشت ماه با جمعی از کارگران یکی از راه‌های حل مشکلات جامعه کارگری را حمایت از تولیدات و محصولات داخلی دانست و گفت: «جنس‌های دارای نشان خارجی را (می‌آورند) یک عده پولدارهای نوکیسه تازه‌به دوران رسیده هم که متاسفانه در کشور کم نداریم دنبال نشان‌های خارجی‌اند، به قول خودشان برندهای خارجی. بنده از این کلمه برند هم خیلی بدم می‌آید.»
در سال‌های اخیر مراکز خرید لوکس و گران‌قیمت در محله‌های مرفه‌نشین تهران و بعضی کلانشهرهای دیگر در ایران گسترش چشمگیری پیدا کرده‌اند و علاقه جوانان ایرانی به کالاهای تجاری مشهور و گران‌قیمت از سراسر جهان شدت گرفته است. بسیاری از این تولیدکنندگان یا واردکنندگان این کالاها شعبه‌های جدید خود را در مراکز خرید لوکس و با حضور بازیگران سینما و چهره‌های مشهور ورزشی افتتاح می‌کنند و خبرساز می‌شوند. به علاوه تبلیغ و فروش کالاهای لوکس و غربی به صورت آنلاین و حتی از طریق اپلیکیشن‌هایی مانند اینستاگرام نیز رواج بسیاری دارد.
آقای خامنهای همچنین از واردات خودروهای آمریکایی به ایران نیز انتقاد کرد و خواستار آن شد که مسئولان به‌طورجدی در برابر این امر بایستند. رهبر ایران استفاده از خودروهای آمریکایی را به دلیل پرمصرف بودن‌شان مقرون به صرفه نداست.
با این حال علی‌رغم تعرفه‌های سنگین بر خودروهایی مانند پورش، لکسوس، بنز و مازراتی، واردات این خودروها در تهران ادامه دارد و مشتر‌ی‌های این خودروها بخصوص در پایتخت ایران، حاضر به پرداخت دو یا سه برابر قیمت اصلی آنها در کشورهای خارجی هستند.
از سوی دیگر خودروهای داخلی نتوانسته‌اند در حفظ کیفیت و ایمنی با خودروهای وارداتی رقابت کنند. پراید که یکی از محصولات شرکت اتومبیل‌سازی «سایپا»ست در نوروز ۱۳۹۵ به عنوان ناامن‌ترین و پرتصادف‌ترین خودروی سال شناخته شد.
نظر رهبری درباره میزان مصرف لوازم آرایش
رهبر جمهوری اسلامی ایران که اظهاراتش درباره جزئیات سبک زندگی مردم در روزهای اخیر واکنش‌های زیادی را برانگیخته همچنین در دیدار با کارگران گفت: «اگر واردات لوازم آرایشی به کشور ما آن طور که می‌گویند چند میلیارد دلار باشد بد است.» آقای خامنهای خواستار مقاومت در برابر این جریانات شد.
سال گذشته در چنین روزهایی، معاون اداره کل فراورده‌های آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو از واردات سالانه یک میلیارد دلار لوازم آرایشی به ایران خبر داد و گفت ۲۵ تا۳۰ درصد این لوازم به صورت قاچاقی و چمدانی وارد کشور می‌شود.
علاوه بر این پس از توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی، بسیاری از شرکت‌های بزرگ تجاری از جمله تولیدکنندگان لوازم آرایشی در حال بررسی راه‌های حضور در بازار مصرفیِ جوان ایران هستند. کمپانی فرانسوی تولید لوازم آرایشی و بهداشتی «سفورا» در دسامبر سال گذشته اعلام کرد که در سال ۲۰۱۶ میلادی ۷ شعبه در ایران افتتاح خواهد کرد. موسسه پژوهشی «یورو میتر» پیش‌بینی کرده است که فروش لوازم آرایشی در ایران تا ۵سال آینده سه برابر شود. ایران پس از عربستان بزرگ‌ترین بازار محصولات آرایشی جهان است و برخی ناظران اجتماعی، نوع پوشش و آرایش جوانان در ایران را روشی خاموش برای مخالفت با دخالت حکومت در تعیین جزئیات زندگی شخصی و انتخاب پوشش شهروندان ارزیابی کرده‌اند.
مخالفت با ترویج زبان انگلیسی در دستگاه آموزشی
رهبر جمهوری اسلامی ایران روز دوشنبه، سیزدهم اردیبهشت ماه هم دیدار دیگری با معلمان و نومعلمان از سراسر ایران داشت. آقای خامنهای در این دیدار که به مناسبت بزرگداشت هفته معلم در ایران برگزار شد با اشاره به حریفی که از آن با عنوان «نظام سلطه بین‌المللی» یاد می‌کرد گفت: «نظام سلطه می‌خواهد نسل آینده کشورها فکر، فرهنگ، نگاه و سلیقه او را در مسایل جهانی داشته باشد.» رهبر ایران گفت: «متاسفانه در برخی موارد به جای ترویج زبان فارسی، زبان انگلیسی ترویج می‌شود و اکنون کار به جایی رسیده است که آموزش زبان انگلیسی به مهدکودک‌ها کشیده شده است.» او این امر را نشانه «ترویج فرهنگ بیگانه در کشور و میان کودکان و نوجوانان و جوانان» دانست و تصریح کرد «اصرار بر ترویج انحصاری زبان انگلیسی ناسالم است.»
رهبر ایران پیش از این هم در موارد متعدد از نگرانی‌های خود درباره آموزش و آموزش عالی در ایران سخن گفته است.
سال ۱۳۷۸ بود که رهبر جمهوری اسلامی ایران با اعلام اینکه «تدریس موسیقی در دانشگاه کاری است خلاف ذائقه اسلام» واکنش‌های بسیاری را در جامعه‌ی هنری برانگیخت.
آقای خامنهای در شهریور سال ۱۳۸۸ و در دیدار با جمعی از استادان دانشگاه از اینکه حدود ۲میلیون دانشجو در ایران در حوزه علوم انسانی درس می‌خوانند اظهار نگرانی کرد و خواستار آن شد که آنچه که غربی‌ها در علوم انسانی گفته‌اند و نوشته‌اند «عینا» به جوانان منتقل نشود بلکه محتوای علوم انسانی با اصول اسلامی هماهنگ شود.
شبکه‌های اجتماعی، از شوخی و طنز تا نقد و پرسش
اظهارات آقای خامنهای که دامنه وسیعی از جزئیات زندگی روزمره شهروندان و مخصوصا نسل جوان ایران را در برمی‌گیرد در میان کابران فارسی‌زبان شبکه‌های اجتماعی بازتاب‌های گسترده‌ای داشته است. بسیاری از کاربران در توییتر فارسی با ساختن هش‌تگ «#غلط_است_دیگر» که به سخنان آقای خامنهای درباره ساعت پخش برنامه‌های تلویزیونی اشاره دارد، این اظهارات را دستمایه طنز و شوخی قراردادند.
عده‌ای از کاربران با توجه به تعدد انتقادهای رهبر ایران در حوزه‌های مختلف، روش اداره کشور را هدف قرار داده و پرسیدند چه‌طور رهبر ایران که در ۳۵ سال گذشته همواره یا رئیس‌جمهور و یا رهبر بوده، از همه امور ناراضی است؟ بسیاری از کاربران نیز «نوکیسه‌گان» مورد انتقاد رهبر ایران را فرزندان وابستگان نظام معرفی کردند. کاربران جوان‌تر ایرانی با طرح شوخی‌هایی از این دست که «متاسفانه دیده شده عده‌ای می‌خواهند زندگی کنند، خب غلط است دیگر» به دخالت حکومت ایران در تعیین سبک زندگی خصوصی خود اعتراض کردند. برخی کاربران هم در فیس‌بوک و توییتر با اشاره به مخالفت مردم با دخالت‌های حکومت در زندگی شخصی خود اعلام کردند که از این پس سفر به آنتالیا، خرید از برندهای غربی و یادگیری زبان انگلیسی مبارزه مدنی به حساب خواهد آمد.
طی دو دهه گذشته همواره انتقاد رهبر ایران از موضوعات اجتماعی و فرهنگی همراه با سیاست گذاری ها و تصمیمات نهادهای دولتی و حکومتی همراه بوده که برای جلب رضایت او، سیاست‌های سرکوب‌گرانه و محدود کننده‌ای را در پیش گرفته‌اند. با این وجود طی این مدت، روش زندگی‌ای که توسط شخصیت‌ها و نهادهای حکومتی تبلیغ می‌شود، با روش زندگی مردم آنچنان فاصله گرفته است که عملا در بسیاری از حوزه‌ها، تصور آنکه روش‌های پیشنهادی مقامات حکومتی برای زندگی مردم بتواند اقبال چندانی داشته باشد، با سوال جدی مواجه است.
به علاوه، حتی با وجود اعمال محدودیت‌های شدید در انتخابات گذشته، کاندیداهایی که علنا از محدودکردن آزادی‌های اجتماعی و سیاسی مردم سخن گفته و یا با نهادهای حکومتی در این زمینه همراهی کرده بودند، عملا با اقبال بسیار کمتری نسبت به کاندیداهایی که از چنین آزادی‌های دفاع کردند، مواجه شدند.
منبع: کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران
