اعتراضات در ایران؛ بازداشت و انتقال هزاران معترض به مکان‌های نامعلوم
مقامات قوه قضاییه از اطلاع‌رسانی درباره وضعیت و محل نگهداری هزاران معترض که طی هفته گذشته در جریان اعتراض به افزایش ناگهانی قیمت بنزین در شهرهای مختلف ایران بازداشت شده‌اند، خودداری کرده‌اند و به همین دلیل آمار دقیقی از تعداد بازداشت شدگان و محل نگهداری آنها در دست نیست.
با این وجود بررسی‌های کمپین حقوق بشر از اطلاعات منتشر شده توسط مقامات و رسانه‌های رسمی و همچنین منابع مطلع در شهرهای مختلف، نشان‌دهنده آن است که دستگیری‌های انجام شده در سراسر کشور حداقل چهارهزار نفر است که با توجه به فقدان اطلاع رسانی و دستگیری‌های خیابانی گسترده که امکان رصد‌کردن آنها وجود نداشته است، تعداد واقعی بازداشت‌شدگان بسیار فراتر از این رقم است.
یک منبع مطلع در خصوص انتقال برخی از بازداشت‌شدگان به زندان اوین به کمپین حقوق بشر در ایران گفت که «بسیاری از افراد در بند‌های مرتبط با وزارت اطلاعات و سپاه پاسداران به صورت ناگهانی و بدون برنامه قبلی به بند عمومی منتقل شده‌اند تا جا برای بازداشت‌شدگان جدید باز شود.»
اعتراض‌ها در شهرهای مختلف ایران که از روز جمعه در اعتراض به افزایش ناگهانی قیمت بنزین آغاز شد در حالی در روزهای بعد ادامه یافت که دسترسی به اینترنت در این کشور قطع و اطلاع رسانی درباره بازداشت شدگان سخت شده است. با این حال بررسی آمارهایی که رسانه های امنیتی و حکومتی در ایران از شهرهای مختلف ارائه داده اند.
مقامات جمهوری اسلامی تظاهرات اعتراضی در نقاط مختلف ایران را به کشورهای خارجی نسبت داده و معترضان را آشوبگر و اغتشاش‌گر می‌خوانند.
یک منبع آگاه در تبریز به کمپین حقوق بشر در ایران گفت که بازداشت شدگان در بازداشتگاه اطلاعات این شهر زندانی هستند و روز پنج شنبه، ۳۰ آبان در مراجعه خانواده‌های آنها به زندان تبریز و بازداشتگاه اطلاعات گفته شده که مراجع قضایی هر زمان که لازم بدانند به آنها خبر خواهند داد.
به گفته یک منبع آگاه در شیراز،قرنطینه زندان عادل آباد محلی است که بازداشت شدگان اعتراضات اخیر در این شهر نگهداری می‌شوند. او به کمپین گفت که تاکنون هیچ تماسی از سوی بازداشت شدگان با خانواده‌های آنها گرفته نشده و عملا همه در بی‌خبری مطلق هستند. این وضعیت در شهرهای دیگر هم وجود دارد و به گفته منابع کمپین تاکنون هیچ پاسخی به خانواده‌های بازداشت شدگان مبنی درخصوص محل نگهداری، اتهام و وضعیت نگهداری بازداشت شدگان داده نشده است.
نگرانی ها از وضعیت بازداشت شدگان بعد از آن بالا گرفته که روزنامه کیهان با مدیرمسئولی حسین شریعتمداری در روز دوشنبه، ۲۷ آبان ماه بازداشت شدگان را تهدید به اعدام کرده و نوشت که «مراجع قضایی مجازات اعدام با طناب دار را برای لیدرهای آشوب اخیر قطعی می‌دانند. در این خصوص گفته شده که جنایت آشوبگران مصداق بغی است و مجازات قانونی و شرعی آنها اعدام است.»
پخش اعترافات تنها چند روز پس از بازداشت
در حالی که وضعیت و محل نگهداری بازداشت شدگان مشخص نیست و مقام های رسمی تاکنون توضیحی در این باره نداده اند صدا و سیمای جمهوری اسلامی چهارشنبه، ۲۹ آبان در بخش خبری ۲۰:۳۰ “اعترافات” یکی از بازداشت شدگان را پخش کرد. «فاطمه داوند» شهروند کرد و اهل بوکان -از شهرهای آذربایجان غربی- است که صدا و سیما مدعی است از عوامل اصلی اعتراضات شهر بوکان بوده وهنگام فرار از کشور در یکی از شهرهای مرزی بازداشت شده است.
صدا و سیمای شهر اصفهان هم «اعترافات» سه نفر از بازداشت شدگان را با عنوان «دستگیری اشرار اغتشاشات اصفهان» پخش کرد و مدعی شد که با قمه به مردم حمله کرده و اقدام به تخریب اماکن عمومی کرده‌اند. «اعترافات» چند تن از بازداشت شدگان در شهر شیراز هم از صدا و سیما پخش شده است.
این «اعترافات» در حالی از سوی صدا و سیما پخش شده است که نمایندگان مجلس طرحی با عنوان ممنوعیت ضبط و پخش اعترافات اشخاص از صدا و سیما ارائه داده‌اند که براساس آن «ضبط اعترافات اشخاص و پخش آن از صدا و سیمای جمهوری اسلامی و دیگر رسانه‌های گروهی در هر مرحله از مراحل تعقیب و تحقیقات مقدماتی ممنوع است و مرتکب اعم از تهیه کننده و پخش کننده علاوه بر الزام به اعاده حیثیت از متهم به حبس از ۶ ماه تا ۳ سال محکوم خواهد شد.»
سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران حقوق بازداشت‌شدگان، مخصوصا معترضان و فعالان سیاسی بازداشت‌شده را برخلاف قوانین ایران و قوانین بین المللی که تضمین کنندۀ فرآیند دادرسی، ممنوعیت استفاده از زور، و منع شکنجه است را نقض می‌کند. بازداشت شدگان، غالبا تحت شکنجه یا تهدید خود یا خویشاوندانشان، معمولا وادار می‌شوند که به جرایمی “اعتراف” کنند و صداوسیما از این اعترافات اجباری فیلمبرداری می‌کند و آنها را معمولا به منظور ارعاب و آبروریزی افراد از شبکه‌های تلویزیونی خود پخش می‌کند. این “اعترافات” به عنوان بخشی از یک تلاش آگاهانه برای بی اعتبار و بدنام کردن معترضان، مدافعان حقوق بشر و فعالان است. صداوسیما دست‌در‌دست بازجویان و مقامات امنیتی، اطلاعاتی، و قضایی برای برگزاری، فیلمبرداری و پخش این اعترافات دروغین که به طور مداوم توسط قربانیان و شهود متعددی مستند شده اند فعالیت می‌کند. این اعترافات اجباری سپس تبدیل به مدارک اصلی می‌شوند که معمولا در دادگاهها ارائه شده تا افرادی را که مورد هدف قرار گرفته‌اند، عموما به جرایم متفاوت، محکوم کنند.
بازداشت دانشجویان در تهران
روز چهارشنبه ۲۹ آبان ماه، کانال تلگرام شوراهای صنفی دانشجویان کشور از ورود چندین آمبولانس حاوی نیروهای لباس شخصی در نیمه شب دوشنبه ۲۷ آبان به دانشگاه تهران خبر داد و و نوشت که لباس شخصی‌ها تعدادی از دانشجویان را دستگیر و داخل آمبولانس کردند و تعدادی از دانشجویان را نیز بیرون از دانشگاه دستگیر کردند. براساس همین گزارش برخی از این دانشجویان به زندان فشافویه و تعدادی نیز به زندان اوین منتقل شده‌اند. آمار تعداد بازداشتی‌ها فقط در عصر دوشنبه در دانشگاه تهران «۴۰ تا ۵۰ نفر» عنوان شده و از سوی نهادهای امنیتی در سه روز گذشته با بسیاری از دانشجویان و خانواده‌های آنها تماس تهدید‌آمیز گرفته شده که اگر در محیط دانشگاه دیده شوند دستگیر خواهند شد. همچنین به خانه شخصی تعدادی از دانشجویان جهت بازداشت مراجعه شده است.
یاشار دارالشفا، دانشجوی سلامت و رفاه اجتماعی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبحشی از جمله بازداشت شدگان است که روز پنج شنبه، ۳۰ آبان بازداشت شد. نزدیکان او گفته اند که وضعیت جسمی‌اش مناسب نیست، درد شدید کمر و پا دارد و نیروهای امنیتی با عصا او را راهی زندان کرده‌اند.
حسن خلیفه‌ای، کامیار ذوقی، علی نانوایی، ملیکا قره قوزلو مرجان اسحاقی، ملیحه جعفری، مریم جعفری، نادیا غلامی، امیر فرصتی، نرگس باقری و سها مرتضایی از جمله دانشجویان بازداشت شده هستند. محمدامین حسینی از دانشجویان بازداشت شده روز پنج شنبه، ۳۰ آبان آزاد شده است.
در حالیکه غلامرضا غفاری، معاون فرهنگی وزارت علوم و محمود نیلی احمدآبادی، رئیس دانشگاه تهران اعلام کرده اند آماری از دانشجویان بازداشتی ندارند، اسماعیل سلیمانی، رئیس حراست دانشگاه تهران مدعی شده که “تعداد دانشجویان دستگیر شده کم بوده و فقط در دانشگاه تهران و علامه دستگیری‌هایی بوده که نسبت به ارقام این دستگیری‌ها بزرگ‌نمایی می‌شود.”
سپیده قلیان، فعال کارگری همچنان در بازداشت به سر می برد و در تبریز داوود و ایوب شیری و همچنین روزبه و یاشار پیری ۴ تن از فعالان مدنی این شهر روز یکشنبه ۲۶ آبان ماه بازداشت شده اند.
آمارهای رسمی
هرچند که مقام‌های قضایی و امنیتی از ارائه آماری رسمی و دقیق از بازداشت‌شدگان خودداری کرده و در مصاحبه ها از بازداشت تعدادی از معترضان سخن می‌گویند بررسی آمارهایی که رسانه های امنیتی و حکومتی در ایران از شهرهای مختلف ارائه داده‌اند. آنچه که درباره بازداشت شدگان قابل توجه است اینکه مقام‌های رده‌های مختلف جمهوری اسلامی و همچنین رسانه‌های امنیتی از آنها با عنوان «آشوبگر» یاد کرده و مسولان نیروهای نظامی و امنیتی شهرهای مختلف مدعی هستند که اکثر بازداشت شده‌ها غیربومی هستند. خبرگزاری فارس پا را فراتر گذاشته و از بازداشت تعدادی از «اتباع بیگانه» در تهران نوشته و مدعی شده که «از اتباع یکی از کشورهای همسایه شرقی هستند و اقدام به تخریب و به آتش کشیدن پنج بانک کرده بودند.»
احمد نوریان، سخنگوی نیروی انتظامی از «شناسایی و دستگیری تعداد قابل توجهی» از معترضان با عنوان «اشرار و عناصر آشوبگر» خبر داده و تنها تا روز دوشنبه ۲۷ آبان خبرگزاری فارس از بازداشت حدود هزار نفر خبر داده. اما در روزهای بعد محمد موسوی، فرمانده انتظامی گچساران بازداشت ۱۵۰ نفر در این شهر را تا روز چهارشنبه، ۲۹ آبان اعلام کرد.
نورالله طاهری، فرماندار شهریار تعداد بازداشت شدگان در این شهر را ۸۰ نفر عنوان و مدعی شده که «عمده دستگیرشدگان از افراد غیربومی شهرستان شهریار بودند.»
غلامرضا شریعتی، استاندار خوزستان تعداد بازداشت شدگان در این استان را در سه روز اول اعتراضات یعنی روزهای شنبه، یکشنبه و دوشنبه، ۱۸۰ نفر عنوان کرده و و کریم دیهیمی، از فعالان حقوق بشر و فعالان مدنی عرب در مصاحبه با کمپین حقوق بشر در ایران تعداد بازداشت شدگان در خوزستان را تا روز چهارشنبه، ۲۹ آبان بیش از ۴۰۰ نفر عنوان کرده است.
اطلاعات سپاه فارس بازداشت شدگان در استان فارس را ۱۰۰ نفر «لیدر گروه‌های معاند» و اطلاعات سپاه البرز بازداشت شدگان را ۱۵۰ نفر و «لیدر مخل امنیت» عنوان کرده است. براساس ادعای رسانه‌های امنیتی برخی از بازداشت‌شدگان در استان البرز تابعیت دوگانه از کشورهای آلمان، ترکیه و افغانستان دارند.
براساس آمار رسمی همین رسانه ها ۳۴ نفر در رباط‌کریم ، ۳۰ نفر در بومهن و پردیس، ۲۹ نفر در بیرجند به گفته ابراهیم حمیدی رئیس کل دادگستری خراسان جنوبی، ۵ نفر در اسلام آباد غرب، ۳۰ نفر در زنجان بنا به اعلام اسماعیل صادقی نیارکی رئیس کل دادگستری زنجان، ۲۵ نفر در اسلام شهر به گفته مسعود مرسل پور فرماندار این شهر، ۴۰ نفر در یزد که محمد حدادزاده دادستان این شهر آنها را غیربومی خوانده، ۳۰ نفر در تبریز که محمدرضا پورمحمدی استاندار آذربایجان شرقی آنها را غیربومی خوانده، ۳۵ نفر در بهارستان، ۳نفر در رودهن که به گفته علیرضا تقیان مسول حوزه قضایی این شهر برای ۲۵ نفر دیگر حکم جلب صادر شده است. مدیر یک کانال تلگرامی با ۲۳ هزار دنبال کننده در بابل بازداشت شده است.
در جوانرود آژانس خبری کردپا، سه برادر به نام‌های “ماکوان، لقمان و ارکان سلیمانی” در جوانرود و لقمان خوراب به همراه ۱۵ معترض دیگر در مریوان بازداشت شده اند.
یک منبع آگاه محلی به کمپین گفت که بیش از ۲۰ نفر در جوانرود و ۴۲ نفر در مریوان، ۱۱۲ نفر در بوکان، ۵۱ نفر در سنندج و ۳۹ نفر در کرمانشاه تا روز چهارشنبه، ۲۹ آبان ماه بازداشت شده اند. این منبع به کمپین گفت که هیچ آمار دقیقی از بازداشت شدگان در استان‌های کرمانشاه و کردستان وجود ندارد و آمار بازداشتی‌ها بسیار بالاتر از آن چیزی است که تاکنون اعلام شده به این دلیل که از سویی برخی خانواده ها به دلیل فشارهای امنیتی تاکنون بازداشت اعضای خانواده خود را تایید نکرده‌اند و از سوی دیگر به دلیل قطعی اینترنت و شنود تلفن‌ها عملا بسیاری از راههای ارتباطی بسته و امکان گرفتن خبر وجود ندارد.
در تهران هیچ آماری از سوی مسولان قضایی و امنیتی ارائه نشده و خبرگزاری فارس روز پنج‌شنبه، ۳۰ آبان مدعی شده یکی از افرادی که در اعتراضات اخیر، بزرگراه امام علی تهران را بسته بود «بازنشسته سفارت ایران در کشور دانمارک» است که بازداشت شده و «از بازرسی منزل وی سلاح کمری و مهمات مربوطه، دوربین جاسوسی و مقداری تجهیزات الکترونیکی کشف گردید.»
یک روزنامه نگار در تهران که شاهد بازداشت های گسترده در این شهر بوده به کمپین گفت: «در منطقه صادقیه تهران من شاهد بازداشت مردم معترض بودم با باتوم می‌ریختند سر مردم و همزمان با زدن آنها را با خود می‌بردند. حداقل بین ۱۰ تا ۱۵ نفر را من ظرف ده دقیقه شاهد بازداشت‌شان بودم و این نشان می‌دهد که تعداد بازداشت ها بسیار بالاست. الان نگرانی‌ها از وضعیت این بازداشت شدگان است که نه هویت، نه محل نگهداری و نه هیچ چیز دیگری از آنها مشخص نیست و با تجربه اعتراضات دی ماه ۹۶ که چند بازداشتی در زندان کشته شدند یا به طرز مشکوک فوت کردند و همچنین تجربه کهریزک در سال ۷۸ فکر می کنم نهادهای حقوق بشری و نهادهای بین المللی باید سریعا پی‌گیر وضعیت بازداشت شدگان باشند. اینجا که عملا کاری از دست کسی بر نمی آید و حتی مشخص نیست که اعتراضات با توجه به شدت سرکوب و خشونت چه سرانجامی خواهد داشت.»
در اعتراضات دی ماه ۹۶ براساس آمار رسمی که از سوی حکومت اعلام شد ۲۵ نفر جان باختند.
منبع: کمپین حقوق بشر
