دیدگاه | یادداشت ری تکیه: آمریکا می‌تواند از اشتیاق برای آزادی در ایران حمایت کند
ری تکیه، پژوهشگر ارشد در «شورای روابط خارجی»، در یادداشتی در روزنامه «وال استریت جورنال» نوشته است الگوی «توافق هلسینکی» در سال ۱۹۷۵ را که منجر به سقوط شوروی شد دنبال کنید.
اعضای هر دو حزب در ایالات متحده معتقدند هر توافقی در آینده با تهران باید شامل موشک های بالیستیک و فعالیت های منطقه‌ای جمهوری اسلامی باشد. آن چه اغلب در این بحث غایب است توجه جدی به سابقه حقوق بشری ایران است. قربانی اصلی رژیم مذهبی در ایران شهروندان آن کشور هستند.
حقوق بشر در دیپلماسی ایالات متحده نقش مهمی ایفا کرده است. در دوره «جنگ سرد»، مقام های آمریکایی در دیدار با همتایان روس خود مرتب سیاست های سرکوبگرانه اتحاد جماهیر شوروی را مطرح می کردند. اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۷۵ به عنوان بخشی از توافق هلسینکی پذیرفت «به حقوق بشر و آزادی های اساسی شامل آزادی اندیشه، وجدان، مذهب، یا باورها احترام بگذارد.»
به زودی، گروه هایی موسوم به «هلسینکی» به عنوان کنشگران جامعه مدنی در بلوک شوروی تعهد کرملین را علیه خودش به کار گرفتند. بیش از کنترل تسلیحات و استقرار تسلیحات، این توافق هلسینکی بود که به تغییراتی دامن زد و مهار تمامیت خواهانه مسکو را تضعیف کرد. این توافق موجب توانمند شدن مخالفان شد و بدرفتاری های داخلی شوروی را برجسته کرد.
در سال ۱۳۹۷ بیش از صد فعال سیاسی و مدنی داخل و خارج از ایران در اعتراض به استیلای خامنه ای بر سیاست خارجی ایران در نامه ای سرگشاده گفتند: «ما امضاکنندگان این بیانیه از گفتگوی مستقیم، رسمی، و شفاف ایران و آمریکا حمایت می‌کنیم و آن را به نفع برقراری صلح و امنیت در جهان و منطقه و بهبود رفاه، آزادی، و سربلندی ایران و ایرانیان می‌دانیم.»
مصطفی تاجزاده، معاون سابق وزارت کشور و فعال اصلاح طلب، در اردیبهشت ۱۳۹۹ در توییتی نوشت: «ساخت و پرتاب ماهواره و موشک های دوربرد افتخارآفرین است ولی اگر با جلب اعتماد مردم و بهبود اقتصادی همراه نشود، در بهترین حالت شوروی می شویم که فضا را فتح کرد و اتم را شکافت، اما فروپاشید، و در بدترین حالت کره شمالی، که موشک دارد ولی نان ندارد.»
این موضوع ها در جنبش اعتراضی سال های اخیر به چشم می خورد.
جمهوری اسلامی در یک بن بست است. تمایلی به اصلاح ندارد، اما بدون انجام آن قادر به تامین خواست های مردم نیست. عباس عبدی، روزنامه نگار، جمهوری اسلامی را با دولت شاه مقایسه کرده است که در سال ۱۳۵۷ سرنگون شد.
آیت الله محمد موسوی خویینی‌ها، از پدران انقلاب، با انتقاد از رهبر جمهوری اسلامی گفته است که این وضعیت قابل دوام نیست.
در سال های اخیر، تمام عناصر جامعه ایران، شامل طبقات کارگری، از طریق اعتراضات نارضایی خود را ابراز کرده اند. سرکوب سیاسی، سوء مدیریت همه گیری ویروس کرونا، رکود اقتصادی، و فساد فراگیر بخش عمده ای از جمعیت ایران را ناراضی کرده است. آن چه کمتر به چشم می آید کنشگران جامعه مدنی هستند که بنای فکری جنبش های اعتراضی را می گذارند. آمریکا می تواند این صداهای تغییر را حفاظت کرده و بلندتر کند.
در هلسینکی، اتحاد جماهیر شوروی موظف بود خود را به تغییر رفتارهای داخلی اش متعهد کند. هر گفتگوی بالقوه بین ایران و ایالات متحده باید شامل حقوق بشر باشد. دسترسی جمهوری اسلامی به بازار بین المللی باید در گرو بهبود رفتارش با شهروندانش باشد. اتحاد شوروی از این امر معاف نشد. ملاها در ایران نیز نباید از آن معاف شوند.
منبع: صدای آمریکا
