ستون‌های اقتصاد «داعش» فرو ریخته اند

یادداشت– در تاریخ جهانی تروریسم، که ریشه هایی بسیار کهن دارد، هیچ شبکه تروریستی از لحاظ مالی به منابعی در سطح خلافت موسوم به «دولت اسلامی عراق و شام» (داعش) دست نیافت.ولی خزانه سرشار داعش چندان دوام نیآورد و در پی شکست هایی که طی یک سال گذشته بر این سازمان وارد آمد و سر انجام به آزاد سازی شهر بزرگ موصل در عراق منجر شد، منابع مالی آن نیز به شدت رو به زوال گذاشت. امروز با اطمینان می توان گفت که ستون فقرات «اقتصاد» این دولت خود خوانده در هم شکسته شده است.

زایش و بقای یک گروه تروریستی با منابع مالی گره خورده است. تروریست‌ها برای حفظ خود از خطر تعقیب و دستگیری و نیز جا به جا شدن، تامین غذا و مسکن و، مهم تر از همه، دستیابی به اسلحه و مواد منفجره، به پول نیاز دارند. حفظ یک شبکه تروریستی در یک شهر و یک منطقه طی یک دوره کم و بیش طولانی (تروریست‌های یازده سپتامبر ۲۰۰۱ و یا تروریست‌های مسئول عملیات گسترده پاریس درنوامبر ۲۰۱۵) به منابع قابل ملاحظه مالی نیاز دارد که تامین بی‌درد سر آن کار اسانی نیست.

زمانی که یک سازمان تروریستی به صورت دایمی و سازمان یافته در سرزمینی مستقر میشود و کنترل آن را در دست میگیرد (استقرار القاعده در افغانستان طالبان و یا استقرار «داعش» در عراق و سوریه)، هزینه‌ها به شکلی نجومی افزایش می یابد. «داعش» در اوج قدرت خود هشت میلیون نفر جمعیت را در سرزمینی نسبتا وسیع زیر کنترل داشت.

در این شرایط این سازمان تروریستی همانند یک دولت وزارت خانه به راه می اندازد، حاکم و فرماندار تعیین میکند، هزاران حقوق بگیر دارد و هزینه‌های نظامی‌اش اوج میگیرد. فراموش نکنیم که «داعش» برای اثبات «دولت بودن» خود، به مهم‌ترین مظهر حاکمیت که «سکه زدن» باشد روی اورد. در واقع این سازمان تروریستی به تقلید از نظام پولی بنی امیه در سرزمین‌های زیر سلطه خود سکه‌های طلا و نقره و مسی به جریان انداخت، با این امید که روزی با همین سکه‌ها به سلطه «استکباری» دلار پایان دهد.

بودجه دستگاهی چنین گسترده از کجا تامین میشود؟ داعش، پیش از آنکه با حملات گسترده در موصل و رقه روبرو بشود، بودجه خود را عمدتا از هشت منبع اصلی تامین میکرد :

یک) نفت – در اوج قدرت «داعش»، ۲۵ تا ۳۵ در صد منابع مالی این سازمان از فروش نفت برداشت شده از حدود هشت تا ده میدان نفتی عراق و سوریه، که زیر کنترل این سازمان بود، تامین میشد.

برای مدیریت میدان‌ها و تصفیه خانه‌ها و امور بازرگانی مربوط به نفت، «داعش» تشکیلاتی به وجود آورده بود مشابه یک شرکت ملی نفت واقعی مرکب از بخشی از پرسنل قدیمی نفت سوریه و عراق و حتی کارشناسانی که از خارج منطقه با حقوق بالا در خدمت این سازمان در آمده بودند. «داعش» نفت خود را در سطحی بسیار نازل تر از قیمت بازار به مشتریان به ویژه در خود سوریه و عراق و نیز کشور‌های همسایه عرضه میکرد و در این عرصه از زیر ساخت هایی که نظام صدام حسین در دوران تحریم به وجود آورده بود، استفاده میکرد.

پیش از آنکه میدان‌ها و تاسیسات نفتی «داعش» زیر فشار حملات «ائتلاف» به ویرانی کشانده بشوند و بخش بزرگی از سرزمین‌های «خلافت اسلامی» نیز از دست بروند، در آمد‌های این سازمان از محل نفت حدود دو تا چهار میلیون دلار در روز ارزیابی میشد.

دو) مالیات – «داعش» که خود را دولت تلقی میکند، از جمعیتی که در سرزمین‌های زیر سلطه‌اش به سر می برند مالیات میگیرد. سخن بر سر مالیات بر مصرف، بر خدمات ارتباطی، بر رفت و آمد کامیون ها، اخذ جزیه از «اهل کتاب» و غیره است. البته با توجه به فقر حاکم بر این سرزمین ها، در آمد حاصل از این محل به احتمال فراوان زیاد نبوده است.

سه) ضبط اموال مردم – اموال مردمی که از مناطق زیر سلطه «داعش» میگریزند و یا کسانی که به نقض قوانین تحمیل شده از سوی این سازمان متهم میشوند، به تصاحب آن در میایند. «داعش» در اوج قدرت خود بر بخش بزرگی از اراضی کشاورزی و نیز اموال غیر منقول و منقول مردم در سرزمین‌های زیر تسلطش چنگ انداخت و از بهره برداری یا فروش آنها به در آمد‌های کلان دست یافت.

چهار) کمک‌های مالی – در مورد کمک‌های مستقیم مالی از سوی بعضی دولت‌ها به «داعش» گزارش‌های ضد و نقیضی در دست است. در عوض تردیدی نیست که ثروتمندان کشور‌های عرب خلیج فارس با کمک‌های مالی خود به زایش و اوجگیری «داعش» کمک کرده اند. حتی گفته میشود که کمک‌های بر آمده از این منبع، در آغاز، مهم‌ترین سر چشمه تامین مالی این سازمان بوده است.

پنج) گروگان گیری – به دام انداختن اتباع کشور‌های غربی و نمایندگان سازمان‌های بین المللی و ازاد کردن آنها در قبال دریافت مبالغ کلان، یکی دیگر از منابع در آمد «داعش» طی چند سال گذشته بوده است.

شش) غارت بانک‌ها – در همه شهر هایی که به اشغال «داعش» در آمدند، پول‌های موجود در شعبات بانک‌ها به چنگ این سازمان افتادند. مهم‌ترین غنیمتی که از این راه به خزانه «داعش» ریخته شد، با فتح موصل در بهار سال ۲۰۱۴ به دست آمد. گفته میشود که در شعبه بانک مرکزی عراق در این شهر، حدود پانصد میلیون دلار توسط «داعش» غارت شد.

هفت) فروش اعضای بدن انسان – هم منابع پزشکی عراق و هم کمیساریای عالی حقوق بشر میگویند که «داعش» از فروش اعضای بدن اسیران و اعدامی‌ها و نیز سربازان مجروح کسب در آمد میکند.

هشت) فروش اثار باستانی – سازمان «داعش» در ویدئو‌های تبلیغاتی خویش ویرانسازی بنا‌های تاریخی را به نمایش میگذارد. امروز با اطمینان می توان گفت که پیش از به کار بردن مواد منفجره در این بنا ها، بخش هایی از آنها که قابل فروش به نظر میرسد از کل جدا شده و در اختیار دیگر شبکه‌های مافیایی، که در فروش آثار تاریخی تخصص دارند، قرار میگیرد.

با آزاد شدن شهر موصل از چنگ «داعش»، خلافت خود خوانده اسلامی به آخرین مراحل فروپاشی رسیده و، در مقایسه با اوج گسترش خود، بیش از شصت در صد زمین‌های زیر سلطه خود را از دست داده است. همزمان با این عقب نشینی قابل ملاحظه، منابع مالی این سازمان تروریستی نیز به گونه‌ای چشمگیر فرو ریخته است.

به گفته منابع آگاه از توانایی‌های مالی «داعش» (از جمله آی اچ اس مارکیت)، در آمد‌های این سازمان طی دو سال گذشته به یک پنجم کاهش یافته است. با توجه به از دست رفتن سرزمین‌ها و نابود شدن میدان‌های نفتی به دلیل حملات هوایی، در آمد این سازمان از محل سقوط نفت به یک دهم گذشته رسیده است. زیر فشار تضییقات مالی، «داعش» حقوق رزمندگانش را به مقدار قابل ملاحظه‌ای کاهش داده است.

سقوط منابع اقتصادی همچون شکست‌های سنگین نظامی از فرو ریزی کامل خلافت خود خوانده اسلامی در آینده نزدیک خبر میدهد. البته این فرو ریزی به معنای پایان تروریسم «داعشی» نیست. این خطر وجود دارد که، دستکم در کوتاه مدت، رزمندگان دولت باخته «داعش» حملات تروریستی خود را شدت بخشند. با این حال، به دلیل خشک شدن سرچشمه‌های مالی این سازمان، بعید به نظر میرسد که این حملات مدت زیادی ادامه یابند.

منبع:‌ رادیو فردا