خوشبینی متخصصان ایرانی نسبت به احیا و پرآبی دریاچه ارومیه

سطح آب دریاچه ارومیه پس از بارش‌های سیل‌آسا بیش از یک متر بالا آمده است. جمعیت آرتمیا و جلبک‌های تک‌ سلولی در این دریاچه بیشتر شده و پرندگان به این دریاچه برگشته‌اند. کارشناسان نسبت به احیای این دریاچه خوشبین شده‌اند.

امید به احیای دریاچه ارومیه بعد از سال‌ها کم‌آبی و خشکسالی اکنون بیشتر شده است. برای نخستین بار سال آبی ۹۷/۹۸ ایران پرآب بوده است.

وضعیت دریاچه ارومیه به خاطر بارش‌های سیل‌آسا و لایروبی مسیر رودخانه‌ها بهبود یافته است. طبق آمار مقامات محلی حجم آب این دریاچه از یک میلیارد متر مکعب به پنج و نیم میلیارد متر مکعب افزایش پیدا کرده است.

اما این وضعیت تا چه حد پایدار است؟

به منظور پایدار ماندن وضعیت بهبود یافته کنونی دریاچه ارومیه دولت تصمیم گرفته است از طریق رودخانه زاب و سد کانی سالانه ۶۰۰ میلیون متر مکعب آب وارد دریاچه ارومیه کند. پروژه تصیفه‌خانه‌های فاضلاب شهرهای ارومیه و تبریز به مقدار ۲۵۰ میلیون مترمکعب و صرفه‌جویی سالانه آب در بخش کشاورزی از جمله پروژه‌هایی است که ستاد احیای دریاچه ارومیه اجرای آن را در نظر گرفته است.

دکتر ناصر آق، عضو هیئت علمی دانشگاه ارومیه و بنیان‌گذار “پژوهشکده آرتمیا و آبزیان” که اخیرا از دریاچه ارومیه بازدید کرده، در گفتوگو با دویچه وله فارسی ضمن تأیید افزایش آب دریاچه ارومیه در سال آبی ۹۷/۹۸ گفت بارندگی‌ها در کل کشور از جمله منطقه آذریابجان خوب بوده و در برخی از استان‌ها مثل لرستان و خوزستان بارندگی‌های شدیدی وجود داشته و در نتیجه مخازن پشت سدها پر شده و رهاسازی آب از پشت سدها طبق برنامه ستاد احیای دریاچه ارومیه انجام گرفته است.

به گفته این کارشناس محلی، سرریزهایی که از طرف رودخانه‌ها و آب‌های زیرسطحی انجام گرفته مقدار آبی که وارد دریاچه ارومیه شده را بیشتر کرده است.

ناصر آق در ادامه صحبت‌های خود تاکید کرد که افزایش سطح آب دریاچه ارومیه بیشتر از آن مقداری است که رسما اعلام شده است.

او افزود: «طراز آبی دریاچه ارومیه بیش از یک متر افزایش پیدا کرده و در وسعت ۳۲۰۰ کیلومتر مربع بخش‌های زیادی از نمک‌های بستر آب حل شدند و عمق آب را افزایش دادند. بنابراین افزایش ارتفاع در حد یک متر هم نیست بلکه بیشتر از یک متر است. حجم آب دریاچه ارومیه به مقدار خوبی امسال افزایش پیدا کرد و شکوفایی آرتمیا هم این را  اثبات می‌کند.»

شکوفایی آرتمیا در دریاچه ارومیه

عضو هیئت علمی دانشگاه ارومیه در ادامه صحبت‌های خود تاکید کرد که امسال ورود آب‌‌های فراوان به دریاچه ارومیه و کاهش شدید شوری آب حداقل در لایحه‌های سطحی باعث شد که آرتمیا در دریاچه ارومیه کاملا شکوفا بشود و به صورت حیرت‌آوری جمعیت آن در کل دریاچه ارومیه افزایش پیدا کند.

آرتمیا جاندار سخت پوستی است که دریاچه ارومیه یکی از بزرگترین زیستگاه‌های آن در جهان بوده است. قبل از بحران خشکسالی دریاچه ارومیه میزان تولید این جاندار سخت پوست در سطح بسیار بالایی بود. تخم آرتمیا می‌تواند سالیان درازی در میان نمک‌ها باقی بماند و هر وقت که آب به آن سرازیر شود تخم‌گشایی و شکوفایی این جاندار آغاز شود.

آقای آق در ادامه مصاحبه با بخش فارسی دویچه وله اظهار خوش‌بینی کرد که دریاچه ارومیه تا حدی به شرایط عادی خود برگشته است.

او افزود: «اگر روند پرآبی امسال ادامه پیدا کند برگشت به وضعیت عادی می‌تواند پایدار باشد و در این صورت در سال‌های آتی دریاچه ارومیه رو به بهبود و احیا به صورت طبیعی پیش خواهد رفت.»

آق در ادامه گفت: «منظور من از عادی شدن این است که من دریاچه ارومیه را به عنوان یک اکوسیستم زنده می‌بینم. این بدان معناست که آرتمیا وجود دارد، جلبک‌های تک سلولی وجود دارند، پرندگان می‌آیند. یعنی اکوسیستم دریاچه ارومیه در سطحی کوچک‌تر در قیاس با سابق احیا شده است و اگر این روند ادامه یابد ما به سمت احیای این دریاچه پیش خواهیم رفت.»

این کارشناس محلی در ادامه صحبت‌های خود درباره اقدامات ستاد احیای دریاچه ارومیه هم توضیح داد و گفت که اقداماتی که این ستاد در ارتباط با لایروبی‌ها انجام داده کمک کرده تا آب بیشتری به دریاچه وارد شود.

آقای آق گفت: «یکی از مشکلاتی که ما همیشه داشتیم مشکل ورود آب به دریاچه به خاطر پر شدن بستر رودخانه‌ها بود. انتقال آب زرینه‌رود به سیمینه‌رود با احداث کانال ۱۹ کیلومتری که از طرف ستاد احیای دریاچه ارومیه افتتاح شده هم به بهبود وضعیت دریاچه کمک کرده است. این کانال آب زرینه‌رود را که در بخش جنوب دریاچه به طور وسیعی پخش و تبخیر می‌شد به سمینه رود انتقال می‌‌دهد.»

آیا دریاچه ارومیه مثل سابق خواهد بود؟

دکتر ناصر آق، عضو هیئت علمی دانشگاه ارومیه و بنیان‌گذار “پژوهشکده آرتمیا و آبزیان”، بر این باور است که دریاچه ارومیه هیچوقت مثل سابق در سطح وسیعی با آن عمق دیگر احیا نخواهد شد. او تاکید می‌کند که اقدام ستاد احیای دریاچه ارومیه که سطح ۴۳۰۰ کیلومتر مربع را برای احیای دریاچه در نظر گرفته هم خود حرکتی بزرگ و مثبت است.

امید و خوشبینی در میان متخصصان  محلی که در ارتباط با احیای دریاچه ارومیه فعالیت می‌کنند اکنون بیشتر شده است.

آق در این ارتباط گفت: «حالا نگاه مسئولین و متخصصین به این است که این روند پرآبی تا چند سالی ادامه پیدا خواهد کرد و ما به این چشم امید دوخته‌ایم که بارندگی‌ها ادامه پیدا بکند و ما در سال‌های آینده آب داشته باشم. با وجود این، ستاد احیا و مقامات آذربایجان غربی به دنبال منابع آبی جدیدی هستند. برنامه انتقال آب رودخانه زاب به زودی به پایان خواهد رسید و سالانه ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب به این دریاچه انتقال خواهد یافت.»

پایدار بودن تغییرات مثبتی که در دریاچه ارومیه اتقاق افتاده در درجه اول به پرآب بودن سال آبی کشور در سال آینده و سال‌های آتی بستگی دارد.

منبع:‌ DW